Nga: Dashnor KALOÇI
Dokumenti që po publikojmë në këtë pjesë të librit dhe që i përket gjysmës së dytë të viteve ’70, është një letër, apo më saktë një raport-informacion zyrtar që i dërgohet instruktorit të Komitetit Qendror të PPSH-së (për artet e kulturën), Çajup Rusmajlit, nga ana e një funksionari të lartë të një institucioni që merrej po me artet e kulturën, gjë e cila kishte të bënte me skulptorin e famshëm Odhise Paskali, i njohur ndryshe si “Kollosi e legjenda e skulpturës shqiptare”. Dokumenti arki-vor me raport-informacionin në fjalë është përpiluar në bazë të një bisede që ai ka zhvilluar me një njeri që thuhet se e njihte mirë Paskalin.
Person i cili ka hedhur “një lumë” akuzash e “denoncimesh” ndaj mjeshtrit të famshëm të skulpturës shqiptare, të cilat kishin të bënin, sa në planin politik, aq edhe në atë moral, e që lidheshin me jetën private e familjare të skulptorit Paskali. Gjëra të cilat, siç bëhen të ditura dhe nga dokumenti arkivor, por edhe nga ata që e kanë njohur nga afër “Kollosin e madh”, (shokë, miq, kolegë dhe të afërm të tij etj.), janë pothuaj të gjitha të sakta e të vërteta, pasi Paskali, falë dhe edukatës e formimit të tij perëndimor, nuk kishte lidhje fare me realitetin shqiptar ku jetonte, punonte dhe krijonte.
Thuhet se artisti dhe mjeshtri i madh, ishte jo vetëm një rebel i lindur, por gjithashtu edhe një tip që nuk donte t’ia dinte fare, as për politikën e “vijën e partisë”, dhe as për gjë tjetër që mund të ndikonte qoftë dhe sadopak në natyrën e bindjet e tij të formuara që në rini, andej nga kishte studiuar e jetuar. Por, ashtu siç do të shohim edhe nga përmbajtja e raport-informacionit (gjë e cila duket edhe nga faksimilja përkatëse), problemet që ngrihen aty, akuzat dhe denoncimet që i bëhen atij, janë tejet të rënda. Saqë më e pakta, do të çonin prapa hekurave të burgut politik, çdo koleg të tij, pa diskutuar këtu njerëzit e thjeshtë. Por kjo gjë nuk ka ndodhur, pasi vetë udhëheqja e lartë, në rastin konkret Ramiz Alia, jo vetëm që nuk ka marrë asnjë masë ndaj tij, por ka porositur që, “për ato probleme” që ngrihen në raport-informacion, Odhise Paskali as nuk duhet thirrur fare. Por, nisur nga “alarmi” që kanë dhënë vartësit e tij, ai ka “sugjeruar” që me Paskalin të bisedonte ndonjë nga kolegët dhe miqtë e tij të afërt, si p.sh. Foto Stamo, dhe vetëm nga ana shoqërore.
Shkrimin e plotë mund ta lexoni duke klikuar në linkun e mëposhtëm:
