Artist, art, artistik, nocione të së tashmes, me rrënjë të thella në shpirt… në shpirtin e një qenie të ndarë në dy; qenie njerëzore dhe qenie e aftë për të transkriptuar ndjesitë e brendshme të saj nëpërmjet imazheve apo objekteve të ndryshme.

Analizimi i konceptit “art” është i lidhur ngushtësisht me zhvillimin e qenësishëm dhe esencial, esencializmin e qenies njerëzore. Are në sanskritisht do të thotë “të krijosh”. Të krijosh dhe të kërkosh kuptimin e esencës apo të përmbajtjes së bërthamës së qenies, do të thotë të depërtosh në indet e spirales së Rrugës së Qumshtit… nga ku κοσμογονία-kozmogonia nis t’i japë zanafillë vetë ekzistencës së jetës. Rruga e Qumshtit, metamorfoza e bishtit të Tiamatit hyut-dragua kur u kap nga Marduku mbreti i të gjitha hyjnive. – Kozmogonia si epiqendra e gjithçkaje, e mitologjisë dhe e besimeve ku sipas leximit të tyre bota lindi nga një luftë e ashpër mes hyjnive për të vendosur rregull mbi tokë. Ndërsa për sumerët ajo lindi nga “veza e parë kozmike”. Një simbologji kjo, e cila tek induistët identifikohet me “mitrën e artë” të Brahmas si demiurgu i “shpirtit kozmik”, i cili lundronte mbi sipërfaqen e oqeanit zanafillor i mbështjell nga errësira e mos ekzistencës. Por, kur “veza kozmike” u hap, në pjesën e sipërme të saj lëvozhga ishte me ngjyrë të artë, lindja e qiellit; në pjesën e poshtme të saj ishte ngjyrë argjend, lindja e tokës. Ndërsa membranat e brendshme të vezës formuan malet, ato të jashtmet formuan retë dhe venat bashkë me pjesën tjetër të lëngshme formuan lumejtë dhe detet.

Përballë dhe përkrah këtij leximi të kozmogonisë, qëndron tregimi i krijimit të qenies në këndvështrimin biblik… ku në ךנת-Tanakh hebraike shkruhet se הוהי-YHWN-ZOTI krijoi qiellin dhe tokën si folenë e njerëzimit ku ai do të shumohej dhe trashëgohej përbotshëm.

Qenia njerëzore e krijuar nga kozmogonia, mitologjia apo dhe nga Zoti është njëkohësisht krijuese dhe materializuese e ndjenjave të saj. Artist, art, artistik në vijueshmërinë e leximit të filozofisë natyraliste parasokratike, e vendos mbijetesën e njeriut si parësore në kërkimin e saj ontologjik. Sipas konceptit të Aristotelit, mbijetesa e qenies njerëzore është e identifikuar nga njëra anë me realitetin e vërtetë, ashtu siç ai ekziston në realitet dhe në anën tjetër qenia njerëzore jeton një realitet të dyfishtë ku nëpërmjet artit arrinë të shpërfaqë mendimet dhe emocionet e tij. Ky si një percpetim në formë herarkie të qenies, si evoluim i fuqisë së veprimit nga ku njeriu arrinë të dhe t’i mbijetojë përballë gjithçkaje.

“Në realitet, sigurisht që nuk mund të provohet esenca me ndjesinë, as nuk mund të tregohet me një gisht […] përtej kësaj, duket se esenca e qenies nuk mund të jetë e njohur as me anë të një shprehje përkufizuese, as me anë të demonstrimit.”, Aristoteli.

Të gjitha këto të përkthyera në realitetin e të tashmes tonë, të bashkëkohësisë tonë kur shtrojmë pyetje se çfarë është arti bashkëkohor sot? Artisti ka ende një rol në shoqërinë bashkëkohore? Ekziston një dallim mes mendimit artistik të përbashkët dhe estetikës së vendosur nga tregu spekulues i artit botëror? Është ende e mundur mbijetesa e qenies njerëzore si e atillë dhe e artistit si krijues i artit në shoqërinë e sotme kapitaliste? A ka hapësirë për mbijetës të një artisti, i cili nuk dëshiron të bëhet pjesë e asnjë fryme diktuese të galerive të mëdha (si të vetmet hapësira për shitjen e artit të tij)? Muzeumet dhe galeritë e artit do të mbeten hapësirat e vetme elitare ku mund të shikohen, preken dhe shijohen veprat e artit apo ato do të shndërrohen në salla të mëdha Happy Hour për të pritur sa më shumë njerëz?

Pikëpyetje të cilat nxisin përqendrimin e vetë njeriut të sotëm, të artistit bashkëkohor. Një përqendrim, i cili e vendos qenien e dyzuar njerëzore përballë çështjeve madhore si mbijetesa. Një koncept ky tronditës, gati apokaliptik për vetë ekzistencën e species njerëzore. Mbijetesa, si perceptim real i realitetit, si ndjesi mendore psiko-dinamike, si dyshim brenda vetes, si e vërteta dhe e pavërteta e së tashmes, si një luftë e ashpër mes vetëdijes dhe pavetëdijes, si lënda përbërëse e materies gjithëformuese apo si diçka materiale ekonomike, si nocion fizik apo metafizik, kundrejt jetës apo kundrejtë vdekjes, si shpërblim ndaj mëkateve apo si shpërblim ndaj të mirave mbi peshore e një ezorcisti, si koncept apo konceptualizëm?! “Ankthi është marramendja e lirisë”, S. Kierkegaard. Pikërisht, Mbijetesa si bërthama vullkanike, e cila shpërthen dhe çliron reaksione energjike të gjithanshme, aq sa qenia njerëzore bëhet qendra e saj. Qendra ku njeriu krijesë dhe njeriu si krijues kacavirret për të mbijetuar.

Një realitet abstrakt që mbijeton në qendër të kuadratit të zi të Malevič-it, në kufinjt e metafizikës së De Chirico-s ku tingujt e jetës shurdhohen nga qetësia eremite, por dhe konceptual ku luajaliteti mes shumëçkaje dhe asgjëje merr çuditërisht forma dhe vëllime kuptimplota… aty ku mendja njerëzore shfryhet plot jerm dhe poezi pamore, si Mbijetesa në gjirin e copëzave të riciklueshme të Arte Povera të Jannis Kounellis. Povera, povertà, varfëri, mjerim në lartësitë e këtyre qiejve orvatet Mbijetesa.
Mbijetesa si trashëgimi e njerëzimit kur hedhim vështrimin në të shkuarën. Një trashëgimi fatzezë e zbukuruar me vuajtje, me lot trishtimi të cilët reflektojnë dhimbje, me sakrifica dhe me luftën për ekzistencë. E gjitha kjo ngjanë me mbetjet e një konflikti qytetërimesh. Mjafton të mendosh mbi dhe për Mbijetesën dhe papritmas përpara syve të shfaqet një humnerë e vetbesimit. Pafuqia dhe dorëzimi përballë fatit ngjizen me njëra-tjetrën për të qenë pjesë e nikilizmit aktiv ku kuptimi për jetë dhe ekzistencën e qenies njerëzore marrin trajta të pakuptimta. Ndërsa për Friedrich Nietzsche, në të kundërt nga nikilizmi aktiv, ekziston edhe nikilizmi pasiv, i cili përqendrohet në zbulimin e të paqenësishmes. E paqenësishmja si qëllimi i jetës në vetvete mund të tejkalohet vetëm me rritjen e ndërgjegjes mendore dhe asaj shpirtërore… gjë, e cila hap dyert e një marrëdhënie të re brenda ekzistencës së qenies njerëzore. Një marrëdhënie e re ku individi çmaterializohet tërësisht nga të gjitha vetitë negative, shtypëse dhe robëruese, sikurse Nietzsche e përshkruan tek vepra e tij “Also sprach Zarathustra”-“Kështu foli Zarathustra”, për të ringritur në këmbë një qenie të lirë nga kthetrat e dyshimit ekzistencial, vlerat e pavërteta etike, sociale diktuar nga shpirti apolineian dhe filozofia e Sokratit, duke i dhënë atij fuqinë dhë guximin e shpirtit dionisiak.

Kjo e identifikuar me ὑπεράνθρωπος-hyperànthropos ose Übermensch, që do të thotë “Mbi njeriu”, i cili braktis hiprokrizitë e moralistëve dhe kërkon të nxjerr në pah vlerat e vetvetes, duke shpërfillur gjithçka dhe këdo në mishërimin e vlerave të vërteta në një realitet të vërtetë. Kjo është Mbijetesa e qenies njerëzore. Kjo është Mbijetesa e artistit bashkëkohor, i cili përmes artit të tij filtron të tashme për të projektuar të ardhmen.

“Nuk ka asgjë që e tremb më shumë njeriun sesa të paturit vetëdije mbi pafundësinë se çfarë është i aftës të bëjë dhe të bëhet. Zoti nuk mendon, Ai krijon; Zoti nuk ekziston, Ai është i përjetshëm. Njeriu mendon, ekziston dhe ekzistenca ndanë mendimin nga të qenurit, i largon njërin nga tjetri në vazhdimësi […].”, S. Kierkegaard.

(e.f/BalkanWeb)

Për t’u bërë pjesë e grupit "Balkanweb" mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë. Grupi Balkanweb