“Pavarësisht nga një kornizë e shëndoshë ligjore dhe përparimit në reformën elektronike, investitorët e huaj e perceptojnë Shqipërinë si një vend të vështirë për të bërë biznes. Ata përmendin korrupsionin, veçanërisht në gjyqësor, mungesën e transparencës në prokurimin publik dhe zbatimin e dobët të kontratave si probleme të vazhdueshme në Shqipëri”.
Kështu deklaron Departamenti Amerikan i Shtetit në raportin e fundit për klimën e investimeve në Shqipëri.
Sipas DASH, raportimet e korrupsionit në prokurimet qeveritare janë të zakonshme. “Përdorimi në rritje i kontratave të partneritetit publik privat (3P) ka ulur mundësitë e konkurrencës, përfshirë investitorët e huaj, në infrastrukturë dhe sektorë të tjerë. Analizat e dobëta të kostos dhe përfitimit dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe monitorimin e kontratave 3P janë shqetësime të vazhdueshme. Investitorët amerikanë sfidohen nga korrupsioni dhe vazhdimi i praktikave informale të biznesit. Disa investitorë amerikanë janë përballur me mosmarrëveshje të diskutueshme tregtare si me ente publike dhe private, duke përfshirë disa që shkuan në arbitrazh ndërkombëtar. Në 2019 dhe 2020, përpjekja për investime e një kompanie amerikane dyshohet se u pengua nga disa vendime gjyqësore dhe veprime të dyshimta të palëve të interesuara të përfshira në një mosmarrëveshje mbi investimin”, deklaron DASH.
Sipas raportit, të drejtat e pronës vazhdojnë të jenë një sfidë në Shqipëri sepse titulli i qartë është i vështirë për t’u fituar. “Ka pasur raste që individë dyshohet se manipulojnë sistemin gjyqësor për të marrë tituj të paligjshëm të tokës. Mbivendosja e titujve të pronave është një çështje serioze dhe e zakonshme. Procesi i kompensimit për tokën e konfiskuar nga ish-regjimi komunist vazhdon të jetë i rëndë, joefikas dhe i papërshtatshëm. Sidoqoftë, parlamenti miratoi një ligj mbi regjistrimin e kërkesave të pronës në 16 Prill, i cili do të sigurojë një lehtësim për mbajtësit e titullit.
Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit 2019 të Transparency International e renditi Shqipërinë në vendin e 106-të nga 180 vende, një rënie prej shtatë vendeve nga 2018. Si pasojë, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut tani perceptohen si vendet më të korruptuara në Ballkanin Perëndimor. Shqipëria ra gjithashtu 19 pika në studimin e Bankës Botërore ‘Doing Bussines 2020’, duke u renditur në vendin e 82-të nga 63-të në 2019. Megjithëse ky ndryshim mund t’i atribuohet pjesërisht zbatimit të një metodologjie të re, vendi vazhdon të ketë rezultate të dobëta në fushat e dhënies së lejeve të ndërtimit, pagimi i taksave, zbatimi i kontratave, regjistrimi i pronës, marrja e energjisë elektrike dhe mbrojtja e investitorëve të pakicave”.
DASH thekson se për të adresuar korrupsionin endemik, Qeveria e Shqipërisë (Qeveria e Shqipërisë) miratoi ndryshime kushtetuese gjithëpërfshirëse për të reformuar sistemin gjyqësor të vendit dhe për të përmirësuar sundimin e ligjit në 2016. Zbatimi i reformës gjyqësore është duke u zhvilluar, duke përfshirë vettingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve për pasuri të pashpjegueshme. Më shumë se gjysma e gjyqtarëve dhe prokurorëve që i janë nënshtruar vetingut janë shkarkuar për pasuri të pasqaruar ose lidhje të krimit të organizuar. BE pret që Shqipëria të tregojë përparim në ndjekjen penale të gjyqtarëve dhe prokurorëve, verifikimi i të cilëve zbuloi sjellje të mundshme kriminale. Zbatimi i reformës gjyqësore është në vazhdim, dhe përfundimi i saj pritet të përmirësojë klimën e investimeve në vend.
Raporti i DASH për klimën e investimeve në 2020 evidenton se vendi duhet të përmbushë kushte përpara konferencës së parë ndërqeveritare për çeljen e negociatave në BE. Më pas rreshton probleme të tilla:
• Korrupsioni është një pikë nevralgjike që lidhet me mungesën e dëshirës për investime të huaja.
• Mungesa e transparencës sidomos në prokurimet publike.
• Kontrata të vështira për tu zbatuar.
• Korrupsioni më qeveri dhe mbi të gjitha tendera qshtë I gjithëpranishëm.
• Rritja e pakontrolluar e kontratave PPP ka shkatërruar tregun dhe ka bërë të pamundur konkurencën.
• Mungesa të analizave kosto-përfitim të këtyre kontratave ka shkatërruar garën.
• Bizneset amerikane ballafaqohen me raste korruptive dhe kërkesa par pagesa të tilla.
• Investitorë të ndryshëm amerikanë janë përballur me cështje tregtare me entitete private dhe publike përfshirë dhe arbitrazhin ndërkombëtar. Në 2019 dhe 2020 një kompani amerikane u largua si pasojë e vendimeve të dyshimta të gjyqësorit dhe vendimmarrjes në pikëpyetje të palqve të tjera në një ccështje që lidhet me investimet.
• Pronat vazhdojnë të jenë problem sidomos ccështja e ccertifikatës së pronësisë. Ka plot raste të individëve që manipulojmë sistemin gjyqësor për të marrë pronat që sjanë te tyre.
• Shqipëria perceptohet si një nga vendet me korrupsion të lartë.. korrupsioni emdemik vazhdon të minonë sundimin e ligjit dhe të manipulojë apo frenojë zhvillimin ekonomik.
• SHBA nuk figuron më vendet e para për imvestimet e huaja direkte. Kjo tregon nivelin e ulët të investimeve amerikane në vend.
Qeveria shqiptare ka kaluar disa ligje në lidhje me pronën që janë të pakoordinuara dhe jo realisht efektive. Sipas raportit të progresit të BE vendi ende nuk ka trajtuar sic duhet kompensimin e pronave
