Ndër shekuj, por veçanërisht gjatë 10 vjeçarit të fundit (mbas pushtimit “de fakto” të Krimesë nga Rusia), pesha e “Armës së Dezinformit” si pjesë e paketës së kërcënimeve hibride, mbetet në fokusin e Institucioneve, Kolegjeve, Instituteve, Medias, NGO-ve, që merren me çështjet strategjike të sigurisë. Konsideruar rrezikun që vjen nga dezinfirmimi Rus në luftën “jo vetëm për Ukrainën”, më posaçërisht në Ballkanin Perëndimor, Washingtoni dhe Brukseli, kanë konfirmuar ngritjen e Komisionit të Dezinformimit në rajon, si një mekanizëm/tool për mbrojtjen nga dezinformimi Rus, Kinez si dhe vegla/shtete të tjera jo-miqësore me interesat kombëtare dhe Aleancën euroatlantike (USA/NATO/UK/BE).

E parë nga këndveshtrimi euroatlantik (në 360º), ndër kërcënimet dhe oportunitetet hibride, dezinformimin e gjej si tortë të helmatisur ose thikë që rrotullohet në shpinën e interesave gjeopolitike të RSh
Nga ana tjetër, më duhet ta qartësoj fortë që objekti i kësaj përmbledhje (me vlerësime & rekomandime strategjike), nuk ka lidhje as me padijen cinike të fluturake/ëve të listës-natën nga mavro-ish/Kryetari, as me tallavanë konspiracioniste në studiot televizive, ku oponionistët e gjithëditur por mirë-paguar, e devijojnë diskutimin për në rrjetën e thashethemeve ballkaniko-bollshevike. Thënë këtë, kurrësesi nuk vë dorën në zjarr për epshet perverse për (mbi) Pushtet, por mbetem edhe më i sigurt që “opozita alla Lele-Lul” ka dalë, si dhe do të jetë gjithmonë e poshtëruar nga trashëgimia delikuente e mos-pjesëmarrjes, për çështje si kjo, që lidhen me interesat kombëtare dhe orientimin euroatlantik të RSh.
Në “kapacitetin e Ekspertit të Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe NATO”, çmoj që përtej oshilacioneve bollshevike jo vetëm në Moskë dhe Beograd, të sjellë në vëmendjen kombëtare një përmbledhje me definicione, historikun, aktorët, me konkluzione si dhe rekomandime Euroatlantike:
***
Paketa e kërcënimeve hibride, ndërthur luftën politike, ekonomike, ushtarake, kibernetik, ndërsa definicioni akademik i posaçëm për dezinformimin si: “informacion i rremë i përhapur jo thjesht dhe vetëm për të mashtruar njerëzit e zakonshëm, por si aktivitet i mirë-orkestruar me mashtrime dhe taktika të manipulimit të medias, influencuar në zgjedhje si dhe depërtuar te vendimarrësit me qëllim për të dominuar mbi kundërshtarët si dhe përmbushur objektivat strategjike, ushtarake, ekonomike, etnike, dhe gjeopolitike”.

Thënë ndryshe, dezinformimi ka për qëllim strategjik: “armatosjen me retorike gënjeshtrash, gjysmë ose aspak të vërteta” që bazohen te konfuzioni dhe shtrembërimet historike, kulturore, fetare, krizat politike, identitetit kombëtar, etj duke krijuar “Lajmet e rreme ose fale news”, si një lloj i sofistikuar i dezinformimit.
Rreth 2000 vjet më parë, Republika Romake po përballej me luftë civile midis Oktavianit, djalit të birësuar të gjeneralit Julius Caesar dhe Mark Anthony, komandanti më i besuar të Tij. Për të marrë mbështetjen publike, Octaviani nisi një luftë dezinformuese (sot fake news) duke mashtruar se Mark Anthony, kishte një lidhje me Kleopatrën, mbretëreshën egjiptiane, pra e preku shoqërinë në thelbin e vlerave romake. Po për shkak të kësaj, fitoi luftën dhe u bë perandori i parë i Romës, duke sunduar për 40 vjet.

Lufta e parë botërore (1914-1918), dezinformimi luajti rol vendimtar, duke i bërë thirrje shpirtit patriotik: “Vendi juaj ka nevojë për Ju” ose “Babi, çfarë jeni duke bërë për Luftën e Madhe”? Kështu Britanikët u përqëndruan në diskretitimin e armikut në front, si p.sh “forcat gjermane përdornin kufomat e ushtarëve të tyre për të zier për yndyrna, miell kockash si ushqim për derrat”. Zyrtarët e dinin se kjo nuk ishte e vërtetë, por ajo ndihmoi që gjermanët të urreheshin dhe luftoheshin si armiqtë më barbar të historisë së njerëzimit.
Lufta e dytë botërore (1939-1945): Nazizmi u ngrit por (po edhe u rrëzua) nga “fushata deziformue më famëkeqe në histori”. Goebbels themeloi Ministrinë e Publikut për Propagandën për të përhapur urrejtjen kundër hebrenjve, duke keq-përdorur fuqine e medias, televizionin, teatrin, shtypin. Ndërsa koalicioni i fitimtareve (USA/Rusi/Angli, etj), e ndërtoi mbështetjen e gjerë popullore në strategjinë e kundër-propagandës mbi krimet çnjerëzore të nazifashizmit, p.sh në krimet dhe mizoritë e Holokaustit.

Lufta e ftohtë (1945-1991) – Krahas garës së armatimit dhe strategjisë së deterrancës (shkurajimit të armiqve duke e domunuar me forcën e armëve, përfshi të shkatërrimit në masë/atomike) gjatë 45 viteve perëndimi, i udhëhequr nga ShBA e gjunjëzoi Rusinë edhe në fushatën e dezinformimit, duke marrë mbështetje botërore për luftën me “djajt e kuq, që ishin edhe më çnjerëzorë se nazi-fashistët” !
Gjithsesi pranohet se kampi lindor/BRSS, ishte më i strukturuar në përhapjen e dezinformatave, ndërsa perëndimi/SHBA krijuan një strukturë ndërinstitucionale [Grupi i Punës për Masat Aktive], i sfidoi me sukses masat aktive sovjetike deri ne në vitet 1990. Përveç eksperiencës me BRSS, përmendet edhe lufta në Vietnam, kur USA përdori sloganin: “nëse Vietnami bie nën kontrollin komunist, fqinjët e tij do të pasonin edhe shumë me keq”. Ndërsa dezinformimi qesharak i regjimit komunist, se: “Do na sulmojë NATO, Varshava, ose të dyja së bashku”, qasje që për 45 vjet e vete-gjunjëzoi RPSSh dhe rrokullisi në mjerim shqiptarët.

Pas viteve 1990, lindja e internetit, decentralizimi i burimeve dhe rritja e aktorëve në shpërndarjen e informacionit ka krijuar një platformë më të favorshme për dezinformimin. Zhvillimi i teknologjisë ka ndihmuar që “lajmet/fotot-fake”, të deformohen ndërsa politikanët vendas e keq-përdorin këtë si avantazh për të sulmuar mediat, duke i quajtur lajmet e vërteta ‘lajme të rreme’, duke ndihmuar që ato të merrnin më shumë audiencë pasi njerëzit nuk po dinin kujt ti besonin ?

Me këtë rast, sjellim në kujtesë se ndër mësimet e nxjerra nga fushata e përballjes dhe mposhtjes së Milloshevicit, ishte strategjia e dezinformimit dhe e mashtrimit, çka bëri që NATO gabimisht të bombardonte autokolona me civilë, ura dhe infrastruktura transporti, ambasadën Kineze, makete njësish ushtarake të Aviacionit dhe artilerisë, etj. Si shembull të peshës së “Fake News”, mundet të përmendim gjithashtu, faktin që përpara Brexit/UK: “kishte vetëm 2 herë më pak mbështetës të Brexit, por ata ishin gjithashtu 5 herë më aktivë se aktivistët kundër”. Po ashtu, përmendim se: “përdoruesit nga Rusia të mediave sociale për të ndikuar te rezultati i zgjedhjeve në 2016 në SHBA midis Hilary Clinton, dhe Donald Trump”. Për këtë, 13 shtetas rusë dhe agjenci ruse interneti u paditën nga DASh si komplot për të prishur zgjedhjet amerikane, por Putini këmbënguli se të kjo nuk punë e qeverisë ruse! Edhe në zgjedhjet në Francë dhe Gjermani në 2017, u konfirmua se: “¼ e historive politike të shpërndara në Twitter ishin bazuar në dezinformata”, prandaj me ligj u “vendosen gjoba mbi 50 milionë dollarë mediave që nuk heqin menjëherë ato me përmbajtjen të paligjshme”!

***
Referencat: Maj 2024, ShBA dhe BE kanë konfirmuar ngritjen e një mekanizëm të përbashkët koordinues që fokusohet tek lufta kundë dezinformimit që prodhohet nga Rusia dhe Kina në Ballkanin Perëndimor. Ndër te tjera theksohet, se ky mekanizëm i ri “do të forcojë “mbrojtjen nga dezinformimi” si dhe forcimin e qeverisjeve demokratike dhe sundimin e ligjit rajon”. Më qartë se kaq nuk ka si të thuhet/bëhet.
Direktiva 483 e APN duke marrë në konsideratë mësimet e nxjerra në Ukrainë, Ballkan, etj Asambleja Parlamentare konkludon se dezinformimi mbetet një kërcënim serioz për paqen, sigurinë, stabilitetin afatgjatë, rendin demokratik, kohezionin dhe interesat gjeopolitike të Aleancës. Nëpërmjet kësaj rezolute, NATO rekomandon dhe nxit vendet anëtare, me posaçërisht të Ballkanit Perëndimor për të ngritur mekanizma gjithëpërfshirëse të vlerësimit të rriskut si dhe mbrojtjes nga dezinformimi.

Kodi i Sjelljes ndaj Dezinformimin/2022. Në 2022, Parlamenti Europian dhe një listë aktorësh të medias, platformat online, dhe shoqëria civile, për herë të parë nënshkruan këtë marrëveshje/kod për të mbrojtur nga dezinformimi duke marrë përgjegjësitë reciproke. Qendra Europiane e Ekselencës për luftën Hibrite (European Center of Excellence for Countering Hybrid Threats), e cila në 7 vite eksperiencë mbetet referencë e mirënjohur për vlerësimet dhe rekomandimet strategjike në lidhje me mbrojtjen nga rreziqet hibride përfshi dezinformimin.
***
Pse mekanizmat e mbrojtjes nga dezinformimi Ruso-Kinez dhe Serb, mbeten domosdoshmëri për Ballkanin (?), pse kjo mbart vëmendje strategjike për aleancën euroatlantike ?!

Duhet ta pranojmë se propaganda bollshevike mbetet një histori suksesi jo vetëm në Ballkan. Por, mbas 2014 (Krimesë), Rusia e ka modenizuar industrinë e dezinformimit që përfshin Institucionet, Patriakanën, grupe dhe kompani private, si: “Akademia e Shkencave, Byroja Federal e Kundër-inteligjencës, televizioni shtetëror (Kanali 1, Rusia 2, Rusia 24, Rusia Sot, etj.) që mitizojnë vlerat ruse dhe Putinin; që manipulojë opinionin brenda & jashtë rusisë, duke punuar me diasporat rusishtfolëse, përfshirë jo – rusë të komuniteteve në mbështetje të urrejtjes ndaj Ukrainës, Perëndimit, USA, NATO, BE, Shqiptarëve, etj”.

Përqasja Rusisë – Putiniste në rajon paraqet një zgjatim të fushatës së dezinformatave në Ukrainë ndërmjet 2014 – 2024 duke u bërë shëmbull i prodhimit të informacionit të rremë, krijimit të miteve politike dhe falsifikimit të historisë për të justifikuar vendimet politike të marra si brenda Rusisë ashtu edhe në rrafshin gjeopolitik. Për ta konfirmuar këtë, përmendim një studim të porositur nga PE, i cili ngrinte alarmin se: “dezinformimi Rus është pjesë endemike dhe e kudondodhur e politikës në 6 vendet e Ballkanit Perëndimor”, ndërsa shton se: “ka prova se shumica e mediave në Ballkanin Perëndimor janë të paktën bashkëpunëtorë në një formë të dezinformimit ose në një tjetër”.

Sigurisht, Qendra e gravitetit mes aktorëve të jashtëm në rajon, mbetet Rusia, që nëpërmjet dezinformimit, përpiqet të “përforcojë çdo ndarje sociale, politike, ekonomike, historike, fetare dhe ideologjike që do të minonte kohezionin politik, ekonomik, fuqinë ushtarake dhe orientimin euroatlantik”. Ndërsa Kina, me investime pragmatike, kërkon të vendos hegjemoninë në tregjet ekonomike në rajon & Mesdhe.
Por, pavarësisht diskutimeve rreth dezinformimit: “aktorët e huaj nuk janë fajtorët e vetëm, pasi shumica e njerëzve dhe organizatave që prodhojnë dhe shpërndajnë dezinformim janë aktore të brendshëm”! Ndër aktorët, e brendshëm qëndron presidenti serb Vuçiç i cili pasi ka dështuar për të bërë viktimën apo për të pirë nga 4 nëna (Moskë, Washington, Bruksel, Pekin), së fundmi dalldisi se: “solidariteti i BE-së është një përrallë”, presidentin Xi Jinping e quajti “vëllain e tij” si dhe bëri thirrje për “miqësi prej çeliku” me Kinën. Standardet (zgjedhjet, pluralizmi, balanca e pushteteve, liria e medias) në të 6 vendet e Ballkanit Perëndimor, tregojnë kapjen e shteteve si dhe me standarde demokratike të dështuara.

Megjithë përpjekjet dhe përparimin për tu larguar nga urrejtja dhe gjakderdhja shekullore, politika e jashtme në Ballkanin Perëndimor mbetet ende konfuze. Por nuk ka askush mëdyshje se masha e burimeve të dezinformimit Rus dhe Kinez në Ballkan mbetet Serbia dhe fundamentalistët e tipit Dodik. Sondazhet në Serbi dhe Srpska tregojnë se mbi 57% mbështesin politikën e jashtme me Rusinë dhe Kinën, ndërsa vetëm 13% besojnë BE-në. Ndërkohë, për RSh, Kosove, MV, Mal I Zi mbi 75% besojnë ne BE/NATO.

Ndërsa në raport me Kosovën, përsërisim se, përveç kërcënimeve donkishoteske me fuqinë ushtarake (70 % e ekspozuar në kufi me Kosovë/KFOR”!, Beogradi ka ri-nënshkruar (si karshillëk ndaj USA) marrëveshje strategjike bashkëpunimi me Rusinë, duke e mitizuar Putinizmin si një mbrojtëse të Interesave kombëtare serbe, ndërsa cinikët mendojnë që: “orientimi pro-rus mbetet edhe nëse vetë Rusia nuk do të ekzistonte”.

Konkluzione dhe 5 rekomandime strategjike:
Dezinformimi mbetet një kërcënim serioz për bashkëjetesën paqësore, demokracinë funksionale, axhenden e integrimit euroatlantik, në 6 vendet e Ballkanin Perëndimor (Shqipëri, Kosovë, Mal i Zi, Maqedoni, Serbi, Bosnje-Hercegovinë), si dhe interesat kombëtare në rajon dhe në mesdhe.
Aktorët e jashtëm, mbeten Rusia në rrafshin gjeopilitik, Kina në rrafshin ekonomik, si dhe masha e tyre, Serbia e oshillacioneve të Milloshevicit. Veçmas, apo se bashku manipulojnë informacionin si dhe konfuzionin demokratike, gjeopolitik për të çuar përpara interesat e tyre në rajon. Aktorët brenda vendit, që ushqejnë dezinformimin janë politikane mendjendryshkur, shtetarë të korruptuar, sekserë të pushteteve, interesat e krimit të organizuar dhe mediat e paguara jo vetëm në Beograd dhe Banja Luka, që kanë të vetmin qëllim për të helmuar dhe devijuar orientimin e vendeve si dhe pikëpamjet e njerëzve duke na bërë të pyesim për kë do të votojmë dhe kujt duhet t’ia besojmë ardhmërinë euroatlantike?

Konfuzioni gjeopolitik për shkak të Luftës në Ukrainë dhe zgjedhjeve në USA (kush do ta fitojë luftën (?), po zgjedhjet në ShBA (?); ndërsa BE ende ngurron për integrimin e 6 vendeve të rajonit me qasjen ndaj zgjerimit në lindjen komuniste: “better in than aut” e aplikuar me sukses nga NATO.
Mbështetur në këtë rezyme, në vijim gjeni 5 (pesë) rekomandime strategjike: (1). Ngritjes (jo vetëm për të qënë OK me Washingronin dhe Bruklselin), të Komisionit gjithëperfshirës Parlamentar të Dezinformimit.
(2). Ngritja e Bordit të Dezinformimit (BD) si një bord këshillues, monitories dhe kontrolli i Kuvendit për mbrojtjen e interesave kombëtare nga rreziqet hibride, me fokus dezinformimin.

(3). Zhvillimi i një koncepti “on paper” (strategji) dhe proçedurave standarte për të përcaktuar aktorët dhe përgjegjësit/ë e mbrojtjes nga dezinformimi Ruso – Serbo -– Kinez, por jo vetëm.
(4). Sipas ekperiencës së vendeve të BE/NATO, Hartimi dhe miratimi i marrëveshjes/Kod Sjelljes ndaj rreziqeve të Dezinformimit, i cili do të duhet nënshkruar nga një listë aktorësh shtetërore (kuvendi), me strukturat relevante të Inteligjencës, mediat, shtypi, platformat online, shoqëria civile, qendra studimi, NGO, etj, që bashkohen për të luftuar dezinformimin dhe angazohen për permbushjen e detyrimeve të tyre.
(5). Anëtarësimi i RSh (nënshkrimi MoU) në Qëndrën Europiane të Ekselencës për mbrojtjen nga Kërcënimet Hibride (përfshi dezinformimin), e cila në vetëm 7 vite experience shërben si një referencë e mirënjohur për vlerësimet dhe rekomandimet strategjike në përballjen me rreziqet hibride përfshi këtu dhe dezinformimin. HCoE është themeluar në Helsinki në 2017 me 9 anëtar; zgjeruar me 35 Shtete të BE/NATO-s, përfshi vendet e rajonit (jo RSh & Kosova!) si Mal i Zi, Kroaci, Maqedoni, Slloveni, etj.

Në përmbyllje: “torta e helmatisur nga dezinformimet e Rusisë – Putiniste”; ambiciet gjeo-ekonomike të Kinës, ushtarët e oshilacioneve të Millosheviçit në Beograd apo Dodikët e droguar nga Moska, jo vetëm kërcënojnë sovranitetin teritorial të Kosovës, por edhe stabilitetin dhe axhendën e integrimit të 6 vendeve te ballkanit perëndimor (përfshi Serbinë), si dhe sfidojnë seriozisht vlerat demokratike, fuqinë ushtarake, kohezionin dhe interest e Aleancës Euroatlantike ne rajon (USA/NATO/UK/BE)”.
* Autori, Gjeneral ® Piro Ahmetaj:
Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,
Zv/President i Këshillit Atlantikut, & ish:
Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,
Këshilltar i Presidentit, Zv/ShShPFA,
Përfaqësues Ushtarak i RSh në SHAPE/NATO.