Nga Rovena Cerka

Aparteidi gjinor në Afganistan është bërë gjithnjë e më i ashpër, që kur Talibanët morën drejtimin. Së fundimi atyre u ndalohet edhe të flasin në public, pasi konsiderohet se zëri i grave i shtyn burrat të bëjnë mëkate. News24 zhvilloi intervista me tre gra nga Afganistani, të cilat shprehin problematikat e tyre dhe dëshirën e nevojën për liri e arsim.

“Jam Roya Mahboob dhe aktualisht vij nga Shtetet e Bashkuara”.

Dhe origjina juaj është nga Afganistani, apo jo?

Po, jam afgane.

Nga cili qytet?

Beirut.

Dhe u transferuat në…

U transferova në Shtetet e Bashkuara gati 10 vjet më parë, por kthehesha përherë dhe prapë derisa talebanët morën kontrollin e vendit. Dhe ne jemi të gjithë këtu së bashku për Samitin Ndërkombëtar të Grave Afgane dhe po mbahet në Tiranë, Shqipëri.

Si ndiheni për këtë dhe pse udhëtuat kaq gjatë për të vizituar këtë samit?

Së pari, jemi shumë mirënjohëse ndaj qeverisë shqiptare për mikpritjen e grave afgane këtu.

Mendoj se ky samit është me të vërtetë i dedikuar për gratë afgane. Është një ngjarje që sjell më shumë se 120 gra afgane nga e gjithë bota, përfshirë nga Afganistani, për të ardhur këtu dhe për të amplifikuar zërin e atyre që po vuajnë nën regjimin shtypës të talebanëve. Për tre vitet e fundit, siç e dini, talebanët po përpiqen sistematikisht të fshijnë praninë e grave në shoqëri dhe po marrin të drejtat e tyre dhe po imponojnë një formë brutale të apartheidit gjinor.

Kjo nuk ka ndikuar vetëm në pothuajse gjysmën e popullsisë së vendit, por në përgjithësi, ka ndikuar në miliona jetë nën regjimin e Talebanëve. Ky grumbullim është thelbësor sepse simbolizon unitet dhe solidaritet ndërmjet grave afgane nga sektorë të ndryshëm, nga moshat e ndryshme dhe nga pjesë të ndryshme të botës që vijnë këtu për të qenë të bashkuara. Ata mund të ndajnë përvojat dhe sfidat e tyre dhe mund të gjejnë strategji për të qëndruar të forta. Mendoj se ky samit na jep një mundësi për të folur dhe diskutuar temat e rëndësishme që aktualisht mbështesin gratë brenda vendit dhe të jemi zëri i atyre që nuk kanë zë. Sidomos tani, ne dëshirojmë t’u tregojmë grave afgane që ato nuk janë të harruara. Çfarë po ndodh atje, ne po përpiqemi ta pasqyrojmë zërin e tyre këtu dhe të gjejmë mënyra për të luftuar padrejtësinë dhe pabarazinë në vend.

A ndiheni se keni mbështetje nga pjesa tjetër e botës si një grua afgane?

Mendoj se, fatkeqësisht, në fillim ka pasur pak, por aktualisht, për shkak të asaj që po ndodh në botë, tema e Afganistanit është pothuajse e harruar dhe brutaliteti i regjimit është i injoruar. E kuptoj që ka shumë gjëra që ndodhin me luftën në Ukrainë, në Gaza dhe në të gjitha pjesët e tjera të botës. Afganistani nuk është një temë, por ne duhet të kuptojmë se çfarë ndodh në Afganistan në të ardhmen mund të ndikojë kudo tjetër. Po ashtu, nuk duhet të injorojmë 20 milion gratë që janë aktualisht në burgun e regjimit të Talebanëve.

A keni pasur ndonjëherë komunikim me ndonjë nga gratë e ndaluara ose familjet e tyre?

Po, kemi folur për këtë. Disa nga stafi ynë, staf i mëparshëm, janë arrestuar nga Talebanët.

Pse mendoni se po ndodhin të gjitha këto? Si e shihni pozicionin e vendeve perëndimore në Afganistan?

Është një pyetje shumë e komplikuar për t’u përgjigjur. (Të gjithë e dimë çfarë ndodhi. Sigurisht, duhet të them se marrëveshja që u bë nga qeveria e SHBA dhe Talebanët, mendoj se pas marrëveshjes së Dohas midis Talebanëve dhe Shteteve të Bashkuara, qartë ka ndikuar në të ardhmen e miliona njerëzve. Në atë kohë, përpiqeshim të shprehnim mendimin tonë dhe u thoshim se kjo është e gabuar, por askush nuk e dëgjoi. Tërheqja ishte gjithashtu një arsye tjetër, tërheqja e papërgjegjshme nga Afganistani, dhe liderët tanë politikë të korruptuar të mëparshëm, gjithashtu një arsye tjetër. Si një afgane, duhet të marrim përgjegjësi që nuk luftuam mjaftueshëm.

E morëm demokracinë si të mirëqenë dhe nuk luftuam për të mjaftueshëm. Aktualisht, Talebanët morën kontrollin e vendit dhe kjo ndikoi në jetët jo vetëm të grave, por edhe të shumë fëmijëve. Duhet të mbajmë mend se 65% e popullsisë së Afganistanit në kohën kur Talebanët morën kontrollin ishin nën 25 vjeç. Ishte një popullsi shumë e re që jetonte nën demokraci dhe liri për 20 vjet. Demokracia kërkon që të jetë e vazhdueshme dhe kërkon sakrificë dhe luftë për të. Besoj se kjo gjeneratë e re, ka shpresë me ta sepse ata nuk do ta pranojnë situatën aktuale. Siç keni parë në vitet e fundit, shumë gra luftuan, dolën në rrugë, regjimet e Talebanëve i arrestuan si çdo regjim tjetër autoritar. Ata përpiqen të heshtin zërat e tyre, shumë raste përdhunimesh, shumë raste të vrasjeve dhe zhdukjesve të raportuara. Por ende shihni që gratë afgane janë të qëndrueshme dhe po luftojnë për të drejtat e tyre, qoftë jashtë vendit ose brenda vendit.

Pse është e rëndësishme që komuniteti ndërkombëtar të mos na harrojë?

Së pari, po flasim për të drejtat e njeriut dhe mendoj se ajo që po ndodh në Afganistan, sidomos veçimi gjinor, është një formë brutale e veprimit kundër njerëzimit. Mendoj se është një nga arsyet që ne kemi nevojë për solidaritet dhe mbështetje ndërkombëtare për këtë. Por gjithashtu mendoj se duhet të mbajmë mend se ekstremistët duan varfëri dhe errësirë. Nëse nuk edukoni miliona fëmijë dhe e vendosni vendin në një situatë për të bërë ekstremitete në të ardhmen, shumë nga ata bëhen ekstremistë për shkak të humbjes së arsyes, varfërisë dhe errësirës.

Shumë prej tyre bëhen ekstremistë për shkak të humbjes së arsyes, varfërisë dhe errësirës dhe humbjes së dijes. Dhe regjimet më autoritare, veçanërisht ekstremistët, duan të mbajnë pushtetin duke mbajtur njerëzit në errësirë, për të mos pasur qasje në botën e jashtme sepse është më e lehtë për t’ua lajë trurin dhe t’i bëjë ata të besojnë në ideologjinë e tyre. Në fakt, kjo do të ndikojë në të ardhmen e komunitetit ndërkombëtar nëse nuk veprojmë sot dhe nuk jemi pjesë e kësaj. Dhe gjithashtu, mendoj se është një moment shumë i rëndësishëm në histori, çfarë është e drejtë dhe për çfarë do të qëndrojmë. Dhe fjalët nuk duhet të mjaftojnë dhe mendoj se është e nevojshme të veprohet.

Flisnit shumë për marrjen e demokracisë për të mirëqenë, humbjen e saj dhe mungesën e fuqisë për ta rikthyer atë. Dhe duket nga fjalët tuaja, ne e dimë gjithashtu nga historia dhe përvoja, që demokracia zakonisht fitohet duke pasur një arsim të mirë. Si është sistemi aktual i arsimit në Afganistan?

Fatkeqësisht, sistemi i arsimit ka rënë në një nga sektorët në Afganistan. Kjo ishte një nga arritjet e mëdha të 20 viteve, të cilat gjithmonë i kam quajtur periudha e artë e Afganistanit. 20 vitet që lejuan gratë të shkojnë në arsim, lejuan fëmijët të kenë qasje më të mirë në arsim cilësor. Kishim miliona fëmijë në atë kohë që mund të shkonin në shkolla. Ata kishin ëndrra të bëheshin shkencëtarë, të ndërtonin robotë, të bëheshin inxhinierë. Dhe ai brez kishte shumë  shpresë për të ardhmen e tyre. Kishim shumë gra si politikane, sipërmarrëse, shpikëse. Por që kur Talebanët morën kontrollin e vendit, fatkeqësisht gjithçka është zhdukur. Sot, vajzat e reja nuk mund të shkojnë në shkollë pas klasës së 7-të. Dhe gratë nuk mund të shkojnë në universitet. Gratë nuk lejohet të shkojnë në punë. Në shumicën e punëve ose industri, Talibanët nuk i lejojnë ato të punojnë. Dhe ato nuk kanë as qasje në drejtësi. Nuk kanë qasje në sektorët mjekësorë dhe shëndetësorë. Për shkak të Talibanëve, çdo ditë krijohen rregulla të reja. Por kjo po ndikon në gratë, por gjithashtu po inkurajon disa nga burrat të abuzojnë me pushtetin e tyre. Dhe ne duhet të dimë se këto gra mund të jenë nënat e ardhshme. Ose nënat që preken për shkak të shëndetit të tyre mendor, ndikojnë gjithashtu në jetën e fëmijëve. Pra, kjo është arsyeja pse po them se ndikon në të gjithë shoqërinë.

Mayram

Jam Maryam. Po vij nga Afganistani dhe kam marrë ftesë për të marrë pjesë në këtë samit për tre ditë, dhe jam shumë e lumtur që jam pjesë e këtij samiti, sepse ka gra afgane që vijnë nga e gjithë bota për të ardhur këtu dhe për të t’u bashkuar, dhe ne kemi zëra të fortë që në të ardhmen mund të luftojmë kundër tiranisë së regjimeve aktuale, por ishte shumë e rëndësishme për të marrë pjesë në këtë ngjarje dhe të jem zëri i grave që po vuajnë në vend.

Ju thatë që jeni në Afganistan, dhe ne do të dëshironim të dinim më shumë rreth jetës së grave që janë aktualisht në Afganistan. Mund të na tregoni pak më shumë për këtë?

Pas rënies së republikës, qeverisë së mëparshme të Afganistanit dhe ardhjes në pushtet të Talibanëve, situata e grave në Afganistan është shumë e keqe aktualisht. Gratë nuk mund të shkojnë në shkolla, aktivitetet e tyre në shkolla dhe universitete janë të ndaluara, dhe gjithashtu nuk mund të punojnë në zyra, kështu që situata nuk është e mirë.

Gratë që punojnë për komunitetin ndërkombëtar, dhe që kanë punuar për Organizata jo Qeveritare në të kaluarën, nuk lejohen të vazhdojnë punën e tyre, dhe aktualisht lejohet vetëm që gratë të punojnë në shkollat nga klasa e parë deri në klasën e gjashtë për vajzat, dhe lejohet vetëm që mjekët dhe infermierët të jenë në spitale, por edhe me këtë, gratë si mjekë dhe infermierë, kanë humbur të drejtat e tyre dhe po luftojnë shumë në ambientin e punës. Gratë gjithashtu nuk lejohen të shkojnë në park, nuk lejohen të shkojnë me familjen për piknik, të dalin jashtë, dhe gjithashtu po mbyllin të gjitha dyqanet e parukerisë dhe grimit, dhe gjithçka që gratë mund të përdorin për të bërë grim, nuk lejohet. Pra, sipas besimeve të Talibanëve, gratë janë si një tundim, që i bën burrat të bëjnë mëkate, kështu që kjo është arsyeja pse ata përpiqen të vendosin të gjitha rregullat për gratë që ato të mos duken, të mos dëgjohen, që burrat të ruajnë adhurimin për Zotin dhe të mos bëhet mëkat, të mos bëjnë ndonjë krim.

Sepse ata besojnë se nëse gratë janë të mbuluara dhe nuk duken, atëherë burrat, kur nuk i shohin gratë, nuk bëjnë asnjë mëkat ndaj Zotit. Pra, ku lejohen ata të shkojnë? Jo, jo, para se ato të vinin, deri tani, gratë të paktën ishin të lejuara të shkonin në dyqane. Ata thonë se fytyra e grave dhe gjithashtu zëri i grave nuk duhet të dëgjohet ose të shihet. Këto rregulla të reja janë shumë kufizuese dhe shumë brutale, ato duhet të mbulojnë fytyrën e tyre dhe zëri i tyre gjithashtu nuk duhet të dëgjohet.

Zëri i tyre gjithashtu mund të jetë një krim nëse dëgjohet nga burrat. Ky është, rregulli i ri po i bën të gjithë të zemëruar sepse kjo është e re, është vetëm disa ditë që ata krijuan një mori rregullash të reja për të qenë të kufizuara. Situata jonë është shumë e keqe, dhe madje, duhet të besoni se situata që gratë po përjetojnë aktualisht në Afganistan, është edhe më keq se sa e përshkruaj, më keq se sa e përshkruaj.

Sipas besimit të Talibanëve, gratë duhet të qëndrojnë vetëm në shtëpi dhe të kujdesen për shtëpinë, si gatimi dhe larja dhe kujdesi për fëmijët, sepse në sistemin e tyre të besimit, nëse gratë dalin jashtë, ato janë shkaku që burrat bëjnë një mëkat apo krim. Nëse gratë dalin jashtë dhe askush nuk i sheh, si do të martohen burrat, nëse nuk i shohin gratë e tyre, si funksionon sistemi i martesës tuaj? Ata mbajnë kulturën, po, është si një zakon, është një martesë e organizuar, është një përqindje e madhe.

Pra, nëse gratë janë kundër rregullit të Talibanëve, ato do të ndëshkohen, do të arrestohen, dhe do të ndëshkohen ashpër në burgje. Një taktikë tjetër e Talibanëve është që rregullat duhet t’u përmbahen jo vetëm gratë, por edhe anëtarët e familjes së tyre, si vëllezërit dhe baballarët. Ata japin paralajmërime për vëllezërit dhe baballarët. Nëse motra ose vajza ose gruaja juaj bën ndonjë gjë të gabuar, ose edhe thotë një fjalë kundër regjimit të Talibanëve, ata do të arrestohen dhe do të ndëshkohen. Kështu që kjo është arsyeja pse ata bëjnë kërkesa për të zbatuar ligjin e tyre edhe në shtëpi. Pra, nëse vëllai dhe babai juaj do të jenë në burg, ata nuk do t’ju mbështesin, dhe kjo ndikon në shumicën e familjeve.

Pra, nuk është vetëm një krim i një personi. Nëse një person bën diçka, është një krim i të gjithë familjes. Dhe vëllezërit dhe burrat në familje gjithashtu do të ndëshkohen. Pra, nëse udhëtoni me një taksi, dhe fytyra juaj nuk është plotësisht e mbuluar, ata do të ndalojnë automjetin, pastaj do të rrahin dhe shoferët. Pra, kushdo, nëse nuk janë anëtarët e familjes tuaj, por ju lejojnë në dyqanet e tyre ose në automjetin e tyre, dhe ju nuk jeni plotësisht të mbuluar, ata do të goditen në fytyrë dhe do të ndëshkohen për këtë.

Jo, nuk është e ekzagjeruar. Kjo ndodh çdo ditë. Sidomos shumica e këtyre rregullave ndodhin në provinca. Pra, qyteti i Kabulit është vetëm një vend pasi shumica e gazetarëve e mbulojnë atë. Edhe me këtë, shohim shumë nga këto gjëra që po ndodhin. Ne kemi një televizion kombëtar, që është nën kontrollin e Talibanëve. Dhe aty janë vetëm burra. Por ka disa televizionë privatë, ku mund të shihni gra si prezantuese. Dhe gratë gjithashtu duhet të mbulojnë fytyrën, por janë të lejuara të jenë në televizion.

Por me rregullin e ri, i cili ka disa ditë që ka hyrë në fuqi, nëse ai ligj dhe ato rregulla zbatohen, do të thotë se ato gra nuk mund të jenë gjithashtu në televizion sepse zëri i tyre nuk duhet të dëgjohet. Ata na çojnë në epokën e gurit. Nuk e di në cilën epokë po jetojnë në Afganistan. Ata nuk i shohin gratë si njerëz aspak.

Mesazhi im për gratë si ju dhe gratë perëndimore, dhe gratë e botës, është që ato duhet të kenë solidaritet. Ato duhet të kuptojnë situatën e grave afgane në Afganistan. Dhe ato duhet të bëhen zëri i tyre.Dhe ato gjithashtu mund të luftojnë për të drejtat e tyre. Sepse ajo që po ndodh në Afganistan është e çmendur. Dhe këto gra nuk kanë zë. Ato po përballen me shumë vështirësi.Por ato duan që gratë e botës të dinë. Dhe ato gjithashtu luftojnë për të drejtat dhe liritë e tyre dhe për të sjellë drejtësi në vend. Nëse ju bisedoni me qeveritë tuaja dhe me gratë në Perëndim, nëse ato flasin me politikanët e tyre, ato mund të ndalojnë punën e komunitetit ndërkombëtar me Talibanët. Dhe ato mund të ushtrojnë presion mbi Talibanët. Dhe nuk duhet të harrojnë për të drejtat e miliona grave brenda vendit.

Vajzat e reja dhe gratë e reja në Afganistan po qajnë çdo ditë në shtëpitë e tyre. Sepse jo vetëm Talibanët, por edhe burrat dhe familjet janë duke marrë çdo të drejtë themelore të njeriut. Dhe burrat nuk i japin shumë rëndësi të drejtave të grave. Edhe martesa mes fëmijëve është rritur. Shkalla e varfërisë është rritur. Dhe çdo Taliban që ka ardhur në pushtet në tre vitet e fundit, po përpiqet të marrë dy, tre ose katër gra.

Dhe për shkak të varfërisë dhe për shkak të burrave brenda vendit, ata nuk i japin rëndësi. Dhe po shesin vajzat e tyre dhe po detyrojnë martesa fëmijësh. Ne jemi shumë të vetmuara. Sepse në këtë luftë, gratë luftojnë vetëm për gratë. Dhe madje edhe burrat tanë nuk na mbështesin.

Ekstremizmi po rritet në vend. Mënyra e të menduarit ka ndryshuar gjithashtu. Dhe është e frikshme. Dhe më e frikshme për gratë dhe fëmijët. Kështu që varfëria është rritur shumë. Nuk kemi elektricitet.Nuk kemi ujë të pastër. Dhe gjatë dimrit, gratë nuk mund të lajnë fëmijët e tyre për dy ose tre muaj. Në disa raste ndodh, në disa familje, sepse nuk kanë qasje në ujë.

Në Afganistan, dimri është i vështirë. Dhe për shkak se nuk ke mjaftueshëm ujë për të pastruar shtëpinë, bëhet si një hammam të madh. Ka një banjë të madhe, në të cilën njerëzit shkojnë. Dhe ato janë të mbyllura për gratë. Pra, ato nuk mund të shkojnë atje për t’u larë vetë dhe fëmijët e tyre në ujë të ngrohtë. Për shkak të varfërisë, shumica e burrave në shtëpi janë të papunë, qëndrojnë në shtëpi. Kështu që situata po bëhet gjithnjë e më e keqe çdo ditë. Familjet që janë më të edukuara, më moderne, i trajtojnë mirë gratë e tyre, por shumica nuk jetojnë në qytetet e mëdha dhe nuk janë mjaftueshëm të edukuar, kështu që i trajtojnë gratë e tyre shumë, shumë keq.

Për shembull, e quajmë tuyane, do të thotë që kur martohesh, tuyane, do të thotë që kur po martohesh, ata i thonë dhëndrit, ai duhet të sjellë këtë shumë parash, që atëherë mund të japin vajzën te djali. Por tani, shumica bëjnë një tuyane të madhe, e cila ndikon në jetën e grave sepse burrat që punojnë shumë, duhet të fitojnë mjaftueshëm para për të blerë këtë grua. Ata paguajnë si një dhuratë për prindërit, por kur e bëjnë, në mendjen e tyre, ata mendojnë se kanë blerë diçka, dhe padyshim që i trajtojnë gratë në një mënyrë shumë të ashpër, sepse mendojnë se kanë paguar shumë para dhe kanë marrë këtë grua si dikë që do t’i shërbejë  qëllimeve të tyre ose të familjeve të tyre.

Shkrimtarja

Zonja Kufi, a do të donit të ndani me ne disa nga vitet tuaja të fëmijërisë, çfarë ka ndodhur në të kaluarën? Dhe kemi lexuar disa histori që duken sikur vijnë nga një botë tjetër dhe jo nga kjo, dhe do të dëshironim të dinim nëse ato janë vërtet të vërteta?

Ato janë të vërteta, dhe fatkeqësisht ato janë historitë e vërteta të miliona grave në Afganistan tani. Po, kam qenë një fëmijë kur humba babain tim në luftë. Ai ishte një anëtar i parlamentit dhe na duhej të iknim nga jeta në fshat në qytet, ku fillova të shkoja në shkollë, si vajza e parë në familjen tonë që lejohej të shkonte në shkollë.

Para meje, vajzat nuk lejoheshin të shkonin në shkollë në familjen tonë, ndonëse babai im kishte ngritur shumë shkolla për vajzat në zonë, në fshat, por ai nuk kishte lejuar vajzat e tij. Pra, isha e para që shkoja në shkollë, por padyshim që gjithmonë isha kundërshtuar nga vëllezërit e mi që të shkoja në shkollë, dhe ata gjithmonë mendonin se, sa kohë që një vajzë mund të lexojë dhe të shkruajë, është në rregull. Por unë vazhdova, u bëra studente në fakultetin e mjekësisë për t’u bërë mjeke kur Talibanët erdhën në 1996, dhe ata më ndaluan të shkoja në shkollë së bashku me miliona vajza dhe gra të tjera në Afganistan.

Pas ardhjes së Talibanëve u martova, ata e arrestuan bashkëshortin tim, e burgosën, ai vdiq për shkak të tuberkulozit që e mori nga burgu i Talibanëve në 2003, dhe unë rrita dy fëmijët e mi, dy vajzat, me shpresën që ato të mos përjetojnë diskriminimin që kam përjetuar unë. U angazhova në politikë sepse mendoja se do të ndryshoja politikat duke qenë në politikë. U bëra anëtare e parlamentit nga zgjedhësit e mi, si gruaja e parë që ishte anëtare e parlamentit nga zona jonë në 2005. Kështu që historia ime është një histori suksesi, por gjithashtu, ndarjeje dhe rezistence e grave në Afganistan.

Ju gjithashtu keni provuar të negocioni për atë që po ndodhte me Talibanët. Si ishte kjo përvojë?

Desha të negocioja me Talibanët sepse mendoja se negociatat ishin të rëndësishme për të arritur një marrëveshje paqeje. Por fatkeqësisht, mënyra se si u negociu me Talibanët fuqizuan Talibanët. Kështu që kur filluam negociatat me ta, ishte shumë vonë. Dhe ata ishin fuqizuar. Si rezultat, ata arritën të vinin në Kabul pa ndonjë kundërshtim serioz kur presidenti i mëparshëm iku nga Afganistani. Kështu që unë isha nën arrest shtëpie në Afganistan kur erdhën Talibanët për një muaj. Nuk doja të lija vendin tim sepse ky është vendi ku kam investuar gjakun dhe kohën time.

Nuk doja të largohesha. Por pasi kam qenë nën arrest shtëpie për një muaj, mendova se nuk po bëja ndonjë ndryshim duke qenë atje. Atëherë u largova, fatkeqësisht. Si? U largova pas negociatave mes Katarit dhe Talibanëve, kështu që m’u leju të largohesha.

Shkova në Doha. Isha atje për rreth një ose dy muaj, dhe pastaj shkova në Gjenevë sepse kam studiuar atje dhe di pak për atë qytet. Pastaj nga aty shkova në Londër sepse vajza ime ka studiuar atje.Tani po udhëtoj nëpër botë për të bërë avokaturë në emër të grave dhe me shpresën se do të jemi në gjendje të kthehemi në Afganistan një ditë, shpresojmë së shpejti.

Keni qenë një anëtare e parlamentit në Afganistan, dhe atë kohë keni kandiduar për presidente, dhe më vonë përjetuat përsëri sistemin taliban. Si ka filluar e gjithë kjo histori për ju dhe çfarë kujtoni nga ajo?

Ne morëm të drejtat tona si të mirëqena pas 20 vjetësh që ishim në vijën e parë të mbrojtjes së demokracisë dhe vlerave të njerëzimit. Kurrë nuk mendoja se do të ktheheshim në një kohë që tani po mbrojmë, duke diskutuar të drejtat themelore të grave. Kurrë nuk mendoja se gjërat që kam përjetuar si fëmijë, brezi tjetër do t’i përjetonte.

Por fatkeqësisht, këtu jemi. Jemi në një situatë ku po përballemi me të njëjtat probleme përsëri dhe përsëri.

Ju nuk jeni vetëm një politikane ose aktiviste për të drejtat e njeriut, por jeni gjithashtu një shkrimtare. A shkruani për të gjitha këto përvoja?

Libri im i dytë do të dalë në janar. Po i jap kohë edhe shkrimit sepse mendoj se janë pak gra që janë aktiviste për të drejtat, por gjithashtu në negociata. Sepse njerëzit zgjedhin një. Unë i zgjodha të dyja. E përdor imazhin tim si aktiviste për të drejtat e grave për të avancuar çështjet dhe besimet e mia në negociata. Shumë herë kam qenë gruaja e vetme në sallat e pushtetit, dhe dua të tregoj historinë për brezin e ardhshëm. Një nga librat e mi ishte “Letrat për Vajzat e Mia,” të cilin e kam shkruar në 2010. Libri i dytë do të dalë në janar. Ky përqendrohet kryesisht në përvojën time nga negociatat, si ra Afganistani pas negociatave, duke parë përpara për të ardhmen.

Si ishin këto vite si një politikane grua në Afganistan? A trajtoheshe ndryshe? A fituat më shumë respekt apo ndoshta urrejtje nga burrat ose nga njerëzit përreth jush?

Fillimisht ishte shumë, shumë e vështirë sepse vëllezërit e mi ishin kundër meje. Ata thoshin, pse po vendos postera të tu nëpër qytet dhe njerëzit i shohin gjatë fushatës zgjedhore? Ata ishin gjysmë vëllezërit e mi sepse babai im kishte ndërruar disa gra, por të gjithë më thërrisnin si vajzën e babait tim, dhe si motra e vëllezërve të mi. Vëllezërit e mi ishin kundër meje, por pasi u bëra anëtare e parlamentit dhe isha e vendosur për atë që doja të bëja, besoja në atë që doja të bëja dhe vazhdova përpjekjet. Atëherë vëllezërit e mi filluan të besonin në kauzën time dhe përfundimisht edhe njerëzit. Kam marrë shumë mbështetje.

Kur kandidova për herë tjetër në Afganistan, isha fituesja kryesore në të gjithë Afganistanin si grua, në krye të listës. Mendoj se kjo vjen me shumë punë të vështirë, me shumë përkushtim. Nuk është e lehtë si grua. Duke filluar nga familja jote, çdo njeri do të vërë në dyshim aftësitë e tua. Pra, përfundimisht mendoj se kam hapur rrugën për shumë gra të tjera. Pas meje, shumë të rinj dëshironin të bëheshin politikane, dëshironin të bëheshin anëtarë të parlamentit. Shumë njerëz e emëruan vajzën e tyre Fauzia pas meje. Pra, kjo është diçka që nuk e sheh tek shumë njerëz. Ne kultivuam farat e lirisë dhe mendoj se edhe nëse unë nuk do të jem në këtë botë, kjo është mjaftueshëm, por dua të shoh gjatë jetës sime që Afganistani është një vend për të gjithë.

Ju keni kandiduar për presidente në Afganistan, por ndodhi diçka shumë e çuditshme. Çfarë ishte kjo?

Po, ato ishin kujtime shumë të mira sepse kur, ndërsa kthehesha në telefonin tim, ndoshta merrja qindra thirrje nga njerëz nga i gjithë Afganistani që shprehnin interesin për të më mbështetur. Dhe nuk ishte shumë e çuditshme për mua sepse gjithmonë kam besuar se populli i Afganistanit beson në demokraci. Por mendoj se ishte e çuditshme për disa nga këta politikanë meshkuj sepse ata nuk prisnin që një grua të ishte kaq popullore. Ata ndryshuan datën e regjistrimit të zgjedhjeve për mua, për një kandidatë. Dhe deri në momentin që ata donin që kandidati të regjistrohej, Kushtetuta thotë 40 vjeç. Nuk isha 40 vjeç atëherë në vitin 2014.

Pra, ky ndryshim në kohë më bëri të papërshtatshme për të kandiduar për presidencë. Por vazhdova përpjekjet e mia për një Afganistan më të mirë, vizionin tim për një Afganistan më të mirë. Gjithmonë kam qëndruar për popullin. Dhe gjithmonë kam marrë forcën time nga njerëzit. Pra, edhe tani, kur nuk jam në parlament, kur nuk kam pushtet, këta njerëz ende më japin atë fuqi, mbështetje morale që duhet të vazhdoj atë që dua të bëj për Afganistanin.

Kemi dëgjuar se tani Talibanët po ndalojnë gratë të flasin. Askush nuk duhet të dëgjojë zërin e tyre. Por ju jeni shembulli krejtësisht i kundërt i këtij ligji të ri të talebanëve. Keni ngritur zërin tënd për të drejtat e njeriut dhe për të drejtat e grave, dhe veçanërisht për arsimimin. Cili është mesazhi yt jo vetëm për gratë afgane, por për të gjitha gratë në të gjithë botën?

Mendoj se zëri ynë është fuqia jonë. (Duhet ta përdorim atë. Ne nuk kemi armë. Ne nuk kemi fuqinë për të shkatërruar vendin tonë, që është mirë. Por kemi një fuqi, që është zëri ynë. Dhe mendoj se pas nesh, ka gjithë këto breza të rinj, i keni parë sot duke ngritur zërin e tyre, duke mbajtur flamurin e apartheidit gjinor.

Siç thashë, ne kultivuam atë sjellje që njerëzit të shprehin pikëpamjet e tyre, të ngrenë zërin e tyre. Talibanët e konsiderojnë zërin e grave si një intimitet, që nuk është në përputhje me parimet islame, sepse madje edhe gruaja e profetit tonë, paqja qoftë mbi të, ishte një grua biznesmene, dhe profeti ynë punonte për të. Dhe pastaj u martuan.

Ne qëndrojmë fort kundër kësaj, dhe shpresojmë që Talibanët do të kuptojnë se Afganistani është një Afganistan i transformuar, dhe ata duhet ta respektojnë atë, sepse Afganistani është në paqe vetëm kur të dy krahët e një shoqërie, burrat dhe gratë, punojnë së bashku. Kur të gjithë ne të mendojmë kështu, të gjithë do të jenë të sigurt.

(BalkanWeb)