Dy qendra për emigrantët, rreth 1200 vende në total dhe 600 milionë euro që Italia do të shpenzojë gjatë 5 viteve për t’i pasur ato funksionale. Strukturat e parashikuara në memorandumin e mirëkuptimit mes Italisë dhe Shqipërisë, me të cilin qeveria e drejtuar nga Giorgia Meloni synon të parandalojë flukset e parregullta migratore janë gati, për të mirëpritur vetëm ata që kanë të drejtën e mbrojtjes ndërkombëtare.
Emigrantët e shpëtuar nga anijet italiane (por jo nga OJQ) do të transferohen direkt në objektet shqiptare. Një mënyrë për të “eksternizuar” kufijtë, gjë që i pëlqen Bashkimit Evropian dhe liderëve të tjerë të bllokut, në veçanti kryeministrit hungarez Viktor Orban. Kjo pavarësisht polemikave dhe dyshimeve të shumta të natyrës juridike dhe humanitare që rrethojnë këto struktura.
Çfarë përcakton marrëveshja mes Italisë dhe Shqipërisë për emigrantët?
Traktati i nënshkruar më 6 nëntor 2023, mes kryeministres Giorgia Meloni dhe kryeministrit shqiptar Edi Rama, ka një vlefshmëri prej 5 vitesh, me mundësi zgjatjeje edhe për 5 të tjera. Protokolli parashikoi ndërtimin dhe menaxhimin e dy qendrave të emigrantëve, ku do të renditen personat e transferuar në Shqipëri.
Ato duhet të kishin hyrë në funksion që në datën 20 maj, por dorëzimi i kantierit në Gjadër u bë vetëm më 9 tetor. Tjetri, ai i Shëngjinit, është gati prej muajsh.
Qendrat e emigrantëve në Shqipëri
Qendra e parë e pritjes, e dorëzuar muaj më parë, u ndërtua në Shëngjin (në italisht San Giovanni Medua), një fshat i bashkisë Alessio, në bregdetin verior të Shqipërisë, rreth 60 kilometra nga Tirana.
Këtu do të kryhen vetëm procedurat e hyrjes (identifikimi dhe regjistrimi) i personave të zhvendosur në Shqipëri, për të mos mbipopulluar qendrat e pritjes italiane. Objekti i drejtuar nga italianët do të mund të strehojë rreth 200 persona, të cilët do të identifikohen dhe do t’i nënshtrohen verifikimit të kushteve për pritje ose riatdhesim.
Vendi tjetër është ai i Gjadrit, një ish lokacion shumë i degraduar i Forcave Ajrore Shqiptare, i cili ndodhet rreth njëzet kilometra larg Shëngjinit, me drejtim në veri.
Gjadri, i dorëzuar për testim më 9 tetor, është vendi ku do të transferohen emigrantët pas fazave fillestare të identifikimit që u zhvilluan në Shëngjin. Ai përfshin më shumë struktura: një qendër me 880 vende që do të presë emigrantët që kanë aplikuar për azil dhe janë në pritje të përgjigjes, një qendër me 144 vende për riatdhesimin e migrantëve, të cilëve u është refuzuar kërkesa për azil dhe një burg me 20 vende për ata që kryejnë krime brenda kampit.
Në qendra pritet që të jetë në fuqi juridiksioni italian dhe forcat e policisë italiane të garantojnë rendin. Stafi i Komisionerit të Lartë të Kombeve të Bashkuara për Refugjatët (UNHCR) do të jetë gjithashtu i pranishëm për të monitoruar respektimin e të drejtave të refugjatëve.
Sipas marrëveshjeve, kërkesat për azil do të shqyrtohen brenda katër javësh. Lidhjet me videokonferencë janë planifikuar me gjykatën e Romës për seancat e vlefshmërisë së paraburgimit.
Sa i kushtojnë Italisë strukturat në Shqipëri
Ndërtimi i strukturës së Shëngjinit ka kushtuar 3 milionë euro, ndërsa vetëm për lidhjet janë shpenzuar 200 mijë euro (për vitin 2024). Zona e Gjadrit pati kosto më të larta, pasi kishte ndërtesa të Forcave Ajrore Shqiptare shumë të degraduara. Inxhinierët ushtarakë italianë u angazhuan në punët e lodhshme restauruese dhe montuese që zgjatën muaj të tërë. U ndërtuan rrugë, kanalizime, tanke, ndërtesa, si dhe mure kufitare. Gjithashtu janë instaluar kamera përgjatë perimetrit dhe një pajisje sigurie brenda strukturës.
Kostot e parashikuara janë 20 milionë euro për vitin 2024, plus 8 milionë për lidhjet e rrjeteve të ndryshme. Përveç kostove që lidhen me ndërtesat, Italia do të përballojë të gjitha shpenzimet e nevojshme për akomodimin dhe trajtimin e personave të pritur në ambientet në Shqipëri, duke përfshirë ushqimin, kujdesin mjekësor dhe çdo shërbim që do të gjykohet i nevojshëm. Sipas vlerësimeve, deri në vitin 2028 marrëveshja për qendrat në Shqipëri duhet të kushtojë rreth 600 milionë euro.
Kur do të hapen qendrat italiane për emigrantët në Shqipëri
Dy qendrat duhej të hapeshin më 20 maj, por data u shty për shkak të vonesave dhe problemeve në ndërtimin e strukturave. Në qershor, gjatë një vizite në Shqipëri, Meloni njoftoi se qendrat do të hapeshin më 1 gusht, por vonesa të mëtejshme ndodhën deri në fillim të tetorit, kur zona e Gjadrit u dorëzua për testim. Sipas asaj që mësojmë nga qeveria italiane, në përfundim të testeve brenda një jave strukturat do të hapen dhe do të mund të mirëpresin personat e parë që do t’i nënshtrohen procedurave të përshpejtuara kufitare.
Ambasadori italian në Tiranë, Fabrizio Bucci, gjatë një inspektimi në qendrën e Shengjinit, njoftoi se dy qendrat janë funksionale nga sot dhe gati për të pritur emigrantët e parë.
