Një hetim gjenetik 20-vjeçar i eshtrave të Kristofor Kolombi ka kthyer urtësinë konvencionale historike duke arritur në përfundimin se eksploruesi, udhëtimi i të cilit në Botën e Re ndryshoi rrjedhën e historisë globale, mund të ketë qenë një hebre spanjoll dhe jo një bir i Xhenovas.
Pretendimi ngre perspektivën intriguese se njeriu që luajti një rol qendror në krijimin e perandorisë së fuqishme të Spanjës rridhte nga vetë komuniteti që padronët e tij, Mbreti Ferdinand dhe Mbretëresha Isabella, i dëbuan nga mbretëria e tyre në të njëjtin vit, Kolombi arriti në Amerikë.
Gjetjet e hetimit u njoftuan të shtunën mbrëma gjatë një programi special të shfaqur në transmetuesin kombëtar, RTVE, për të përkuar me ditën kombëtare të Spanjës, e cila përkujton mbërritjen e Kolombit në Botën e Re më 12 tetor 1492.
José Antonio Lorente, një ekspert mjeko-ligjor në Universitetin e Granadës, i cili ka udhëhequr hulumtimin, tha se analiza e tij kishte zbuluar se ADN-ja e Kolombit ishte “përputhshme” me një origjinë hebraike.
“Ne kemi ADN shumë të pjesshme, por të mjaftueshme, nga Christopher Columbus,” tha ai. “Ne kemi ADN nga djali i tij Fernando Colón dhe si në kromozomin Y [mashkull] dhe në ADN-në mitokondriale [të transmetuar nga nëna] e Fernando ka gjurmë që përputhen me origjinën hebraike.
Ndërsa Lorente pranoi se nuk kishte qenë në gjendje të përcaktonte vendin e lindjes së Kolombit, ai tha se gjasat ishin që ai të kishte ardhur nga rajoni spanjoll i Mesdheut.
“ADN-ja tregon se origjina e Christopher Columbus ishte në Mesdheun perëndimor,” tha studiuesi. “Nëse nuk do të kishte hebrenj në Xhenova në shekullin e 15-të, gjasat që ai të ishte nga atje janë minimale. As nuk kishte një prani të madhe hebreje në pjesën tjetër të gadishullit italian, gjë që i bën gjërat shumë të dobëta.”
Duke qenë se nuk kishte teori të forta dhe as indikacione të qarta se Kolombi mund të kishte qenë francez, shtoi Lorente, zona e kërkimit u ngushtua akoma më shumë.
“Na ka mbetur zona e Mesdheut spanjoll, ishujt Balearik dhe Siçilia. Por Siçilia do të ishte e çuditshme, sepse atëherë Kristofor Kolombi do të ishte shkruar me ndonjë gjurmë të gjuhës italiane ose të gjuhës siçiliane. E gjithë kjo do të thotë se origjina e tij më e mundshme është në zonën e Mesdheut spanjoll ose në ishujt Balearik, që i përkisnin kurorës së Aragonit në atë kohë.
Sipas RTVE, gjetjet e Lorentes i kanë dhënë fund spekulimeve 500 vjeçare mbi vendlindjen dhe kombësinë e Kolombit. Gjatë shekujve, është sugjeruar se eksploruesi mund të ketë qenë gjenovez, bask, katalanas, galician, grek, portugez ose skocez. Pasi analizoi 25 vende të mundshme, më pas u fokusua në një listë të ngushtë prej tetë, Lorente zbriti në Evropën Perëndimore.
Megjithatë, konkluzionet e tij që ndryshojnë historinë, janë pritur me kujdes ekstrem nga disa nga bashkëmoshatarët e tij.
“Për fat të keq, nga pikëpamja shkencore, ne nuk mund të vlerësojmë me të vërtetë atë që ishte në dokumentar, sepse ata nuk ofruan asnjë të dhënë nga analiza”, tha Antonio Alonso, një gjenetist dhe ish-drejtor i Institutit Kombëtar të Toksikologjisë dhe Shkencave Ligjore të Spanjës.
“Përfundimi im është se dokumentari nuk tregon kurrë ADN-në e Kolombit dhe, si shkencëtarë, ne nuk e dimë se çfarë analize është ndërmarrë.”
Rodrigo Barquera, një ekspert në arkeogjenetikë në Institutin Max Planck për Antropologjinë Evolucionare, tha se ishte i befasuar që gjetjet ishin ndarë pa shqyrtim paraprak nga të tjerët në komunitetin shkencor.
“Normalisht, ju dërgoni artikullin tuaj në një revistë shkencore,” i tha ai El Pais. “Më pas caktohet një redaktor për pjesën dhe të paktën tre recensues të pavarur e shqyrtojnë veprën dhe vendosin nëse është e vlefshme shkencërisht apo jo. Nëse është, ai botohet dhe kështu pjesa tjetër e komunitetit shkencor mund të thotë nëse janë dakord me të apo jo. Vendosja e tij në ekran, larg atij dialogu dhe me gjithë këtë fokus mediatik, pengon komunitetin shkencor të jetë në gjendje të thotë diçka për të.”
Lorente mbrojti veprimet e tij për të njëjtën gazetë, duke thënë: “Ekipi ynë dhe universiteti e kanë konsideruar gjithmonë këtë studim mbi Christopher Columbus dhe familjen e tij si një njësi të vetme, të bashkuar dhe të pandashme dhe asgjë nuk do të publikohet derisa të përfundojë hetimi. ”
Zbulimi i së shtunës erdhi dy ditë pasi Lorente dhe ekipi i tij thanë se analiza e ADN-së e eshtrave të Kolombit, djalit të tij Fernando dhe vëllait të tij Diego “konfirmuan përfundimisht” se skeleti i pjesshëm i mbajtur në një varr në Katedralen e Seviljes ishte ai i navigatorit të famshëm.
Edhe pse Kolombi vdiq në qytetin spanjoll të Valladolid më 1506, ai donte të varrosej në ishullin Hispaniola, i cili sot është i ndarë në Haiti dhe Republikën Domenikane. Eshtrat e tij u morën atje më 1542, u transferuan në Kubë më 1795 dhe më pas u sollën në Sevilje më 1898 kur Spanja humbi kontrollin e Kubës pas luftës spanjolle-amerikane.
Nëse Kolombi do të ishte një çifut sefardik – Sefarad është emri hebraik për gadishullin Iberik – identiteti i tij do të ishte një ironi historike domethënëse dhe diçka që ai do të kishte dashur ta fshihte nga shoqëria dhe nga klientët e tij të shquar.
Ardhja e tij në Amerikë hapi rrugën për ngritjen e perandorisë amerikane jashtëzakonisht të pasur dhe të fuqishme të Spanjës, e cila u ngrit ashtu si Ferdinandi dhe Isabella, të cilët sponsorizuan udhëtimet e Kolombit, dëbuan hebrenjtë e Spanjës mes frikës antisemitike për pastërtinë e supozuar racore. Shekuj persekutimi, progrome dhe dëbime rajonale arritën kulmin më 1492 kur popullsia hebreje e vendit u urdhërua në mërgim, u detyrua të konvertohej në katolicizëm ose u dogj në dru.
Në vitin 2015 Spanja u përpoq të shlyente dëbimin, të cilin e quajti “një gabim historik”, duke miratuar një ligj të kufizuar me kohë që u ofronte nënshtetësinë spanjolle pasardhësve të hebrenjve që u dëbuan nga vendi në fund të shekullit të 15-të.
Rreth 132 mijë njerëz me prejardhje sefardike aplikuan për shtetësi, përpara se oferta të përfundonte në tetor 2019. Më shumë se gjysma e atyre që aplikuan ishin nga vendet e Amerikës Latine duke përfshirë Meksikën, Kolumbinë, Venezuelën, Argjentinën, Perunë, Panamanë, Kilin dhe Ekuadorin
