Udhëheqësit e BE-së po takohen sot në Bruksel, ku migracioni është në krye të agjendës.

Pse emigracioni është bërë sërish një problem kaq i madh?

Vetëm këtë prill, BE-ja finalizoi “paktin e saj të ri për azilin dhe migracionin” pas pothuajse një dekade negociatash shpesh të vështira pas krizës së migracionit të 2015 dhe 2016, gjatë së cilës pothuajse 2 milionë njerëz, kryesisht refugjatë sirianë, mbërritën në bllok.

I kritikuar nga grupet e të drejtave, pakti synon të forcojë kufijtë e jashtëm të BE-së dhe të përshpejtojë kthimet e aplikantëve të pasuksesshëm për azil, duke shpërndarë gjithashtu barrën financiare dhe praktike të zhvendosjes në mënyrë më të drejtë midis shteteve anëtare.

Megjithatë, dhe përkundër faktit se imigrimi i parregullt në BE është një pjesë e vogël e asaj që ishte në 2015 (dhe ka rënë më shumë se 35% deri më tani këtë vit krahasuar me 2023), një debat i ri kundër imigracionit po përfshin bllokun, i nxitur në pjesën më të madhe nga suksesi zgjedhor i partive të ekstremit të djathtë.

Partitë kundër imigracionit, të ekstremit të djathtë dhe konservatore kombëtare janë në pushtet në shtatë vende të BE-së, nga Finlanda në Itali, dhe mbështesin një qeveri të pakicës në Suedi. Partia e ekstremit të djathtë FPÖ (partia e Lirisë Euroskeptike) kryesoi zgjedhjet e fundit të Austrisë dhe AfD (Alternativa për Deutschland) ka bërë arritje historike në Gjermani.

Në Francë, Tubimi Kombëtar i Marine Le Pen mban në duart e saj fatin e qeverisë – kryeministri i së cilës i ka përshkruar nivelet aktuale të emigracionit si “shpesh të padurueshëm”. Dhe në Hungari, Viktor Orbán kundërshton politikën “e egër dhe të papranueshme” të BE-së për migracionin.

Çfarë hapash kundër imigracionit po ndërmarrin qeveritë kombëtare?
Gjermania, e parë prej kohësh si relativisht liberale për migracionin, ka forcuar ligjet e saj për azilin dhe muajin e kaluar ka rivendosur kontrollet në të nëntë kufijtë e saj tokësorë, një lëvizje që shihet gjerësisht si kërcënuese për parimin e çmuar të BE-së për lëvizjen e lirë dhe zonën e saj Shengen pa pasaporta.

Por kjo nuk është vetëm. Duke përmendur kërcënimet terroriste dhe sistemet e mbingarkuar të azilit, shtatë vende të tjera të Shengenit kanë rifutur gjithashtu kontrollet kufitare. Holanda ka zbuluar ato që i quan “rregullat më të rrepta të pranimit në BE”.

Kryeministri i Polonisë, Donald Tusk, tha fundjavën e kaluar se donte të shkonte më tej duke pezulluar të drejtën e azilit për njerëzit që kalojnë nga Bjellorusia në një përpjekje për të ulur migrimin e parregullt në “minimal” dhe “të rifitojë kontrollin 100% se kush hyn dhe largohet”.

Kjo pason një lëvizje të ngjashme të ndërmarrë nga Finlanda për njerëzit që vijnë nga Rusia, ndërsa Varshava dhe Helsinki ankohen se Minsk dhe Moska po ndihmojnë në mënyrë aktive njerëzit, kryesisht nga Afrika e Lindjes së Mesme, që të përpiqen të hyjnë në BE në një formë të “luftës hibride”.

Javën e kaluar Italia hapi dy qendra në Shqipëri ku do të mbajë burrat që përpiqen të kalojnë nga Afrika në Evropë, ndërkohë që kërkesat e tyre për azil përpunohen nga Roma, një lëvizje e përshkruar nga kryeministrja, Giorgia Meloni, si një “rrugë e re, e guximshme dhe e paprecedentë”.

Cilat opsione po diskutohen në nivel të BE-së?
Një numër idesh janë në tavolinë, asnjëra nuk është e përcaktuar qartë, por shumica përfshijnë një formë të “definimit” të problemit – duke e hequr atë, sa më shumë që të jetë e mundur, përtej kufijve të BE-së në diçka që të kujton, edhe pse jo aq radikale, sa skema e e Ruandës, që ndërmorri Mbretëria e Bashkuar.

Sipas skemës së Ruandës, emigrantët e parregullt do të ishin dërguar në vendin afrikan për t’u përpunuar kërkesat e tyre për azil – dhe do të qëndronin atje edhe nëse ishin të suksesshëm. Kjo deri më tani nuk po diskutohet publikisht në BE, por qendrat e përpunimit në det të hapur dhe të paraburgimit po diskutohen.

“Hotspots”, “Qendrat e migrimit” ose “Qendrat e kthimit” janë terma të ndryshëm për objektet në vendet e treta ku azilkërkuesit mund të mbahen ndërsa kërkesat e tyre vlerësohen (në një shtet të BE-së ose në terren), ose në të cilat njerëzit që mbërrijnë pa dokumentacion ose u është refuzuar kërkesa, mund të deportohen përpara se të kthehen në vendet e tyre të origjinës.

Gjithashtu po diskutohen më shumë nga lloji i “marrëveshjeve të partneritetit” që BE-ja dhe shtetet anëtare individuale si Italia kanë nënshkruar me vende të tilla si Turqia, Tunizia dhe Libia.

Shumë shtete anëtare – 14 prej të cilave, përfshirë Francën dhe Gjermaninë, kanë nënshkruar një letër duke kërkuar një “ndryshim paradigme” të ashpër mbi migracionin – gjithashtu duan të shohin një përmirësim të madh në “normën e kthimit”, numrin e njerëzve të dëbuar pasi iu mohua azil.

Presidentja e komisionit, Ursula von der Leyen, ka premtuar tashmë veprime për këtë pikë të fundit, duke përfshirë legjislacionin e ri. Ajo ka thënë gjithashtu se është koha që blloku të shikojë “nyjet e kthimit” jashtë BE-së, pa përcaktuar se si mund të funksionojnë ose ku mund të jenë.

Edhe pse disa liderë evropianë kanë pyetur hapur veten nëse marrëveshja e Italisë për Shqipërinë mund të përsëritet në nivel të BE-së, kryeministri shqiptar, Edi Rama, ka këmbëngulur vazhdimisht se ajo është vetëm për Italinë.

Me vende të tilla si Italia që po bëjnë presion për të qenë në gjendje të kthejnë emigrantët, për shembull, në Siri, von der Leyen ka thënë më tej se komisioni është i hapur për të rishikuar listën e BE-së të “vendeve të treta të caktuara të sigurta”.

Cili mund të jetë rezultati?
Draft-përfundimet e samitit sugjerojnë se mund të ketë një deklaratë që i kërkon komisionit të ndërmarrë hapa urgjentisht për të rritur normat e kthimit, si dhe të gjejë “mënyra të reja për të parandaluar dhe luftuar migrimin e parregullt”, por kjo nuk është aspak e sigurt.

Do të duhen shumë takime të tjera përpara se blloku të arrijë në një grup të ri politikash të përbashkëta. Ndërkohë, qeveritë kombëtare do të vazhdojnë të marrin masa të njëanshme (sipas mediave holandeze, Haga do të dëshironte të dëbonte njerëzit në Ugandë).

Pakti i ri i BE-së për migracionin dhe azilin, ndërkohë, që do të hyjë në fuqi gjatë dy viteve të ardhshme, tashmë është dobësuar, me shumë që tani argumentojnë se ai nuk është mjaft i ashpër për deportimin, dhe si Holanda ashtu edhe Hungaria kërkojnë përjashtime.

Përpjekjet për të zgjatur ose përsëritur marrëveshjet e partneritetit të jashtëm, për shembull pagimi i vendeve si Tunizia dhe Libia për të kontrolluar dhe kthyer migrantët e parregullt që përpiqen të kalojnë Mesdheun, do të kritikohen sërish ashpër nga OJQ-të pas zbulimit të abuzimeve serioze të të drejtave të njeriut atje.

Katër nga 16 emigrantët e parë që Italia dërgoi në Shqipëri këtë javë u kthyen pasi mund të ishin të mitur ose kishin probleme shëndetësore.

Në mënyrë më praktike, përveç marrëveshjes së Shqipërisë me Italinë dhe një marrëveshjeje në shkallë të vogël mes Danimarkës dhe Kosovës, pak ose ndonjë vend jashtë BE-së kanë thënë se mund të jenë të gatshëm të presin qendra të tilla.

Disa diplomatë dyshojnë se vetëm për këtë arsye ideja mund të mos jetë fillestare.