Udhëheqësit evropianë kanë kërkuar të projektojnë unitetin, duke i bërë thirrje Donald Trump-it të vijojë mbështetjen e SHBA-së për Ukrainën dhe të shmangë një luftë të dëmshme tregtare kur ai të kthehet në Shtëpinë e Bardhë për një mandat të dytë që mund të jetë një sfidë e madhe për kontinentin.
Në takimin në Budapest, të organizuar nga kryeministri i Hungarisë, Viktor Orbán, një mbështetës i Trump, 27 krerëve të shteteve dhe qeverive të BE-së iu bashkuan të enjten 20 liderë të tjerë nga komuniteti më i gjerë politik evropian, përfshirë presidentin turk, Rexhep Tajip Erdogan, kryeministri i Britanisë së Madhe, Keir Starmer, Kryeministri shqiptar Edi Rama dhe presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelenskyy.
Në axhendë ishin mbështetja për Ukrainën, migracionin, tregtinë dhe sigurinë ekonomike. Një samit jozyrtar i liderëve të BE-së do të fokusohet të premten në konkurrencën në rënie të bllokut, e zbuluar në një raport nga ish-udhëheqësi italian Mario Draghi.
Fitorja e Trump sjell pasiguri të mëtejshme të padëshiruar në kontinent në një kohë kur ai tashmë po përpiqet të bjerë dakord për përgjigjet e përbashkëta ndaj problemeve të tij, duke përfshirë mjetet e reja shumë të nevojshme të financimit për mbrojtjen dhe inovacionin ekonomik.
Kthimi i ish-presidentit ngre mundësinë e ndalimit të mbështetjes së SHBA-së për Ukrainën, nxit dyshimet mbi angazhimin e ardhshëm të Uashingtonit ndaj aleancës së NATO-s dhe mund të paralajmërojë tarifa ekonomikisht katastrofike për eksportet evropiane.
Gjithashtu ka të ngjarë të forcojë partitë e së djathtës ekstreme në Evropë, në një kohë kur dy fuqitë më të mëdha të bllokut, Gjermania, qeveria e koalicionit të së cilës u shemb të mërkurën dhe Franca, janë dobësuar nga krizat politike në vend.
Presidenti francez, Emmanuel Macron, tha se Evropa duhet të pretendojë pavarësinë e saj nga SHBA dhe të mbrojë interesat e saj mbi ato të rivalëve gjeopolitikë në një “moment vendimtar”, duke shtuar: “ne nuk duhet t’ia delegojmë përgjithmonë sigurinë tonë Amerikës”.
Europa duhet të marrë kontrollin e historisë së saj, tha Macron. “A duam të lexojmë historinë e shkruar nga të tjerët – luftërat e nisura nga Vladimir Putin, zgjedhjet në SHBA, zgjedhjet teknologjike apo tregtare të Kinës – apo duam të shkruajmë tonën?”, shtoi Presidenti francez.
Presidenti i Këshillit Evropian, Charles Michel, pranoi “dallimet”, por tha se Evropa synon të jetë një “partner i respektuar” për SHBA-në, duke shtuar se Uashingtoni “e di se është në interesin e tij të tregojë vendosmëri kur angazhohemi me regjimet autoritare”.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, tha se blloku duhet të ruajë unitetin. “Ne kemi treguar se Evropa mund të marrë përgjegjësi duke qëndruar së bashku – ne e treguam atë gjatë pandemisë dhe krizës së energjisë”, tha ajo, duke shtuar se mezi priste të punonte përsëri me Trump “në një mënyrë të mirë, për të forcuar lidhjen transatlantike”.
Në lidhje me pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës nga Rusia, von der Leyen tha se “është në të gjitha interesat tona që autokratët e kësaj bote të marrin një mesazh shumë të qartë që nuk është e drejta e fuqisë – se sundimi i ligjit është i rëndësishëm”.
Zelenskyy tha në takimin e së enjtes se një qasje e “paqes përmes forcës” ishte urgjentisht e nevojshme, duke thënë se lëshimet ndaj Moskës ishin të papranueshme për Ukrainën dhe do të ishin vetëvrasëse për Evropën.
Sekretari i ri i përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, tha se ai synonte të punonte ngushtë me Trump, duke vënë në dukje se ishte presioni gjatë mandatit të parë të ish-presidentit që i kishte shtyrë anëtarët e aleancës për të rritur shpenzimet e mbrojtjes.
Rusia “po dorëzonte teknologjinë më të fundit [armë] në Korenë e Veriut në këmbim të ndihmës së Koresë së Veriut në luftën kundër Ukrainës”, një kërcënim “jo vetëm për pjesën evropiane të NATO-s, por edhe për SHBA”, tha ai, duke shtuar se ai mezi priste të diskutonte me Trump “si i përballojmë këto kërcënime kolektivisht”.
Të tjerët, megjithatë, ishin më të kujdesshëm. Trump ishte “ndonjëherë i njohur për një shkallë të paparashikueshmërisë, një shkallë paqëndrueshmërie, kështu që ne kemi nevojë për dialog”, tha kryeministri i Luksemburgut, Luc Frieden. “Ne do të kërkojmë dialog, por nuk do të heqim dorë nga parimet tona.”
Kryeministri i Finlandës, Petteri Orpo, tha se ishte i alarmuar nga perspektiva e një lufte tregtare. “Nuk duhet të lejohet të ndodhë,” tha ai. “Tani le të përpiqemi të ndikojmë në politikën e ardhshme të SHBA dhe Trump, në mënyrë që ai të kuptojë rreziqet e përfshira”, shtoi ai.
Analistët kanë shprehur dyshime të rëndësishme në lidhje me masën në të cilën liderët shpesh të ndarë të Evropës do të jenë në gjendje të ngrihen kolektivisht ndaj sfidës së një presidence izolacioniste “Amerika e para”.
Analistët e Eurointeligjencës thanë se “ndryshe nga pretendimet, Evropa nuk është e përgatitur për ndikimin ekonomik të tarifave më të larta, kthesën e mundshme ndaj Ukrainës dhe ultimatumet e shpenzimeve të mbrojtjes – ne presim që BE-ja të ndahet në linja të ngjashme me vetë SHBA-në”.
Disa kanë sugjeruar se mund të provojë “elektroshokun” që i nevojitet BE-së.
Sébastien Maillard, i Institutit Jacques Delors, tha se evropianët “e kanë vërtet një thikë në fyt… Rezultati i zgjedhjeve në SHBA e detyron BE-në të hapë sytë”.
Por ndoshta, shtoi ai, “është në situata si këto që gjërat mund të ndodhin në të vërtetë”.
Mujtaba Rahman, nga grupi Eurasia, tha se “ka disa arsye për të besuar se një presidencë Trump 2.0 – një situatë që shumë kryeqytete të BE-së do ta perceptojnë si ekzistenciale për interesat e tyre dhe të BE-së – mund të nxisë politikën e BE-së në veprim.
“Por nëse sulmi i Trump ndaj BE-së bëhet ekzistencial, fragmentimi është një rezultat i mundshëm që mund të përhapet lehtësisht.”
Fitorja e Trump vjen pasi boshti tradicional i fuqisë së BE-së, Franca dhe Gjermania, janë dobësuar shumë.
Për më tepër, partitë e ekstremit të djathtë të Evropës, të udhëhequra nga Orbàn, ka të ngjarë të inkurajohen më tej nga fitorja e Trump, me Orban që tashmë ka gjetur mbështetje nga kryeministri populist i Sllovakisë, Robert Fico, në thirrjet për një fund të shpejtë të luftës në Ukrainë.
