Zhurmat e të shtënave festive mbushën rrugët e Damaskut në orët pas rënies së regjimit të presidentit Bashar al-Assad.
Por skenat ngazëllyese në fundjavën që i dha fund një gjysëm shekulli tiranie nuk mund të fshehin shkallën e sfidës me të cilën përballen rebelët islamikë fitimtarë, avancimi i rrufeshëm i të cilëve në kryeqytetin sirian tërhoqi vëmendjen e botës.
Këta rebelë – të udhëhequr nga grupi Hayat Tahrir Al-Sham (HTS) – tani duhet të përpiqen të bashkojnë një vend të ndarë nga më shumë se një dekadë lufte civile, në të cilën mbesin dhjetëra milici të armatosur rëndë dhe mbetje të regjimit të vjetër.
Ndërkohë, civilët hynë në pallatet e Asadit, plaçkitën dyqanet dhe vodhën çanta me para nga banka qendrore – duke nxitur rebelët të shpallin një shtetrrethim 13-orësh.
Me ngrysjen e natës, përveç plumbave të herëpashershëm, heshtja përshkohej vetëm nga zhurma e sulmeve ajrore. Izraeli ka thënë që atëherë se ka goditur “sistemet e armëve strategjike, kapacitetet e mbetura të armëve kimike dhe raketat me rreze të gjatë” që i përkisnin ushtrisë së Asadit.
Rebelët e kishin ëndërruar këtë ditë prej vitesh, por edhe ata duket se janë befasuar nga shpejtësia dhe lehtësia e përparimit të tyre.
Tani nxitimi i tyre është të mbajnë kapakun e kutisë së Pandorës së Sirisë, të shmangin një vakum pushteti dhe të parandalojnë llojin e kaosit që pothuajse në mënyrë të pashmangshme lind kur një regjim 50-vjeçar rrëzohet brenda pak ditësh.
Assad planifikoi ‘të braktiste qeverinë’
Për momentin, nuk është as plotësisht e qartë se çfarë forme do të marrë qeveria e ardhshme.
Pas kapjes së Damaskut, rebelët udhëzuan kryeministrin e Asadit, Mohammad Ghazi al-Jalali që të vazhdonte detyrat e tij së bashku me kabinetin e tij derisa të caktohet një ekip kalimtar.
Por Jalali kishte pak përgjigje për të ardhmen e qeverisjes së qytetit kur foli për Sky News Arabia.
“Ne folëm me kryeministrin dhe drejtimi ishte që puna duhet të vazhdojë, ne jemi të bindur që jeta normale të kthehet … ne kemi dëgjuar se një qeveri kalimtare do të formohet, por nuk e dimë se kur”, tha Ministri i Industrisë i qeverisë së Asadit, Mohammad. Samer al-Khalil për CNN.
Vakuumi me të cilin përballen rebelët mund të shihet edhe si një dhuratë ndarjeje nga Asadi.
Assad, i cili nuk ka lëshuar asnjë deklaratë publike që nga fillimi i avancimit të rebelëve dy javë më parë, duket se kishte planifikuar të ” braktiste qeverinë e tij , popullin dhe vendin e tij dhe ta linte atë në kaos” nëse situata përkeqësohej, tha kryeministri i tij.
Jalali tha se kishte folur me Assadin disa orë përpara se presidenti të ikte në Moskë, për të shprehur shqetësimin për lëvizjet e rebelëve, por presidenti ishte indiferent.
“Kur i thashë se situata është kritike, njerëzit po ikin nga Homs drejt bregdetit dhe forcat e armatosura janë shembur… përgjigja e tij ishte ‘ne do të kujdesemi për këtë nesër”, tha kryeministri.
Nga Al Kaeda në një burrë shteti
Për momentin, përgjigjet për të ardhmen e afërt të vendit duket se janë te lideri i koalicionit rebel HTS, Abu Mohammad al-Jolani (emri i vërtetë, Ahmad Al Sharaa), i cili takoi Jalalin, kryeministrin në largim, të hënën në mëngjes.
Ardhja e Jolanit në Damask të shtunën shënoi kthimin e tij të parë në qytetin ku ai u rrit që kur u largua dy dekada më parë për t’iu bashkuar luftës së Al Kaedës kundër forcave amerikane në Irak. Për katër vjet, ai kishte udhëhequr degën e Al Kaedës në Siri, Frontin Al-Nusra, por përfundimisht u nda nga ai, i shpalli luftë rivalit të saj ISIS dhe orkestroi vrasjen e liderit të tij.
Tani, ai po dërgon një mesazh transformimi dhe moderim, duke i thënë CNN javën e kaluar se opozita e armatosur e Sirisë ka në plan të formojë një qeveri të përcaktuar nga institucionet dhe një “këshill të zgjedhur nga populli”.
Grupi që ai drejton është ndër më të organizuarit nga shumë fraksione rebele që morën pjesë në ofensivë, duke kaluar vitet e fundit duke qeverisur 4 milionë njerëz në Idlib përmes një organi gjysmë-teknokratik të quajtur Qeveria e Shpëtimit Sirian. Ajo ka mobilizuar tashmë politikanët e saj për të qeverisur qytetet e mëdha – duke përfshirë të dytin më të madh të Sirisë, Alepon – që pushtoi javën e kaluar dhe ka vendosur forcat e veta policore për të siguruar rrugët e Damaskut.
“Mbani parasysh se Idlibi është i vogël pa burime, ne ishim në gjendje të bënim shumë në të kaluarën,” i tha Al-Jolani kryeministrit në një konferencë mbi ekipin e ardhshëm tranzitor.
Megjithatë, grupi islamik kurrë nuk ka sunduar mbi një territor të madh me pakica të ndryshme fetare dhe etnike, fraksione të shumta rebele të armatosura dhe burime të pakta.
“Idlibi është një territor shumë më i vogël për t’u qeverisur dhe tre të katërtat e popullsisë janë njerëz të zhvendosur, kështu që ka shumë ndihmë nga OKB-ja dhe OJQ-të në ofrimin e ndihmës,” tha Aaron Y. Zelin, një bashkëpunëtor i lartë në Institutin e Uashingtonit. “HTS duhej të fokusohej vetëm në një të katërtën e popullsisë.”
Edhe në Idlib, Jolani kaloi vite duke u përpjekur për të eliminuar kërcënimet politike, ndërsa ata që ai qeveriste protestuan për kushtet e jetesës dhe paraburgimet e padrejta.
Ai tani kërkon të krijojë një organ qeverisës kalimtar për 25 milionë sirianë dhe 6 milionë refugjatë të tjerë që u larguan nga vendi gjatë luftës civile.
