Pas fitores së rebelëve islamikë në Siri, Rusia po përpiqet të zgjidhë çështjen e bazave të saj ushtarake në atë vend. Baza detare në Tartus është veçanërisht e rëndësishme.

A do të humbasë Rusia, pas fitores së rebelëve islamikë në Siri dhe arratisjes së presidentit Bashar al-Assad, dy bastionet e saj ushtarake në atë vend? Pyetja mbetet e hapur dhe përgjigjja nuk është ende në horizont. Zëdhënësi presidencial rus Dmitry Peskov tha të hënën se ishte “shumë herët” për të folur për këtë. Mediat ruse raportuan se islamistët që morën pushtetin në Siri, të udhëhequr nga grupi Hayat Tahrir al-Sham (HTS), i dhanë Moskës garanci për sigurinë e bazave ushtarake. Nuk ka asnjë konfirmim nga burime të tjera. Rusia operon dy baza në Siri – bazën detare Tartus në Detin Mesdhe, e cila është një trashëgimi e Bashkimit Sovjetik, dhe bazën ajrore ushtarake Khmeimim, e krijuar në 2015.

“Për momentin, lëvizjet e avionëve të transportit mund të shihen në Hmeymim, por jo në një shkallë që do të tregonte një evakuim të plotë,” thotë Gustav Gressel, një ish-ekspert në institutin e mendimit të Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë (ECFR). Anijet ruse janë aktualisht në Detin Mesdhe “në manovra”, por jo shumë larg nga Tartus. “Besoj se Rusia po negocion në prapaskenë se si të mbajë bazat në Siri”, tha Gressel për DW. “Nëse ata do t’i kishin lënë, tashmë do të kishte një evakuim në proces.”

Historiani ushtarak austriak, koloneli Markus Reisner, beson se baza detare në Tartus është “strategjikisht më e rëndësishme” për Rusinë, pasi mundëson “dislokimin e forcave në Mesdhe”. Baza ajrore Khmeimim i nevojitej Moskës për të mbështetur regjimin e Asadit kundër rebelëve. “Por nuk ka nevojë për këtë tani,” shpjegon Reisner.

Shkencëtari politik britanik Mark Galeotti, autor i librit “Luftërat e Putinit”, beson se të dyja bazat janë “shumë të rëndësishme për aktivitetet ruse në Mesdhe dhe Afrikë”. “Është interesante se sa shpejt u përpoqën të arrinin një marrëveshje me HTS”, shton Galeotti. Kohët e fundit, ministri i jashtëm rus Sergei Lavrov e quajti grupin “terrorist”, por fundjavën e kaluar Moska filloi t’i quante ata “rebelë”. Galeotti vëren se toni i Moskës ndaj islamistëve në Siri është bërë “shumë më i butë”, edhe para rënies së Asadit.

Çfarë mund t’u ofrojë Moska rebelëve?

“Rusia me siguri shpreson për një marrëveshje me HTS,” thotë Galeotti. Por çfarë mund të ofrojë Moska? Rebelët, edhe pse kanë mbështetjen e Turqisë, “nuk duan të jenë peng turq” dhe ata kanë nevojë për aleatë dhe marrëdhënie me vendet e tjera, beson ai. Rusia mund të luajë një rol të rëndësishëm atje. “Rusët janë mjaft cinikë dhe pragmatikë, gjë që i jep HTS një mundësi për të diversifikuar varësinë e saj nga Ankaraja”, shton eksperti britanik. Ai kujton gjithashtu se Rusia nuk është e pranishme në Siri vetëm ushtarakisht, por ka edhe lidhje të ngushta ekonomike.

Burcu Ozcelik, një ekspert për Lindjen e Mesme në institutin britanik RUSI, nuk beson se rebelët sirianë do të përmbushin shpejt dëshirat ruse. “Është shumë e diskutueshme nëse HTS do të nxitojë të perceptohet si një aleat i Vladimir Putinit ose t’i japë dritën jeshile një pranie afatgjatë ushtarake ruse në brigjet siriane të Detit Mesdhe, veçanërisht duke pasur parasysh që Asadit i është dhënë azil në Territori rus.””, vlerëson Ozcelik. Ajo parashikon negociata të gjata në të cilat aktorët rajonalë, Rusia dhe Irani, “do të përpiqen të rregullojnë politikat e tyre të jashtme ndaj Sirisë”.

Ku do të shkojë ushtria ruse nga Siria?

Nëse ushtria ruse largohet nga Siria, qoftë edhe gradualisht, ku mund të shkojë? “Ata nuk kanë opsione të mira”, thotë Mark Galeotti. Sipas mendimit të tij, Siria nën Assad ishte shumë e varur nga Moska dhe nuk ka një vend të tillë në rajon.

Ndër opsionet e mundshme përmendet më shpesh Libia, ku Rusia mban kontakte me gjeneralin Khalifa Haftar. Mercenarët rusë nga grupi Wagner luftuan në anën e tij. Mediat perëndimore raportuan për synimin e supozuar të Rusisë për të krijuar një bazë detare në Libi, e cila mund të jetë në Tobruk, spekulon Markus Reisner.

Mark Galeotti beson se ky opsion nuk do të realizohet shpejt, sepse aty nuk ka infrastrukturë. E njëjta gjë vlen edhe për Sudanin, me të cilin Moska ka vite që negocion një bazë detare në Detin e Kuq. “Kudo që të shkojnë – Libi, Mali, Sudan – nuk do të kenë kushte si në Siri”, thotë eksperti.