Evropa po përjeton “një moment historik”, në të cilin ekziston “perspektiva realiste për të sjellë një ose më shumë vende kandidate në vijën e finishit gjatë mandatit të këtij Komisioni”, pra deri në vitin 2029.
Ky është parashikimi i komisioneres për Zgjerimin, Marta Kos, në ditën kur Mali i Zi mbylli tre “kapituj” të rrugës së tij dhe Shqipëria hapi një grup të ri në politikën e jashtme.
Në praktikë, mesazhi i Kos, nënkupton se dy vendet ballkanike po vazhdojnë me procesin e ndërlikuar të hyrjes së plotë në Union, edhe pse përparimi nuk është i dukshëm për të gjitha shtetet në Rajon.
Në Bruksel zhvillohet samiti i BE-së dhe Ballkanit Perëndimor, në të cilin marrin pjesë liderët e Serbisë, Shqipërisë, Bosnje-Hercegovinës, Kosovës, Malit të Zi dhe Maqedonisë së Veriut. Nga këto gjashtë shtete, vetëm Kosova nuk është zyrtarisht kandidate për anëtarësim në BE. Bosnja, Mali i Zi dhe Serbia kanë nisur negociatat, ndërsa Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut i është dhënë statusi i kandidatit. Samiti nuk i kushtohet zyrtarisht zgjerimit, por udhëheqësit ballkanikë do ta përdorin mbledhjen për të nxitur axhendën e tyre dhe për të përmirësuar marrëdhëniet me bllokun.
Pas vitesh neglizhencë, Ballkani Perëndimor është rikthyer me forcë në axhendën e BE-së, e cila kërkon të frenojë ndikimin rus në rajon. Ata që tregojnë shenja largimi nga Moska shpërblehen, ndërsa për ata që nuk e bëjnë, gjërat ndërlikohen. Kështu, për shembull, Mali i Zi ka kaluar Serbinë, e cila filloi rrugëtimin e mundimshëm drejt anëtarësimit në BE më shumë se 10 vjet më parë, por që nga ajo kohë ka bërë pak përparim dhe po përballet me një veto holandeze.
Presidenti Aleksandar Vuçiç kritikohet për udhëheqjen e tij autokratike dhe po vendos një ekuilibër të vështirë midis fuqive perëndimore nga njëra anë dhe Kinës dhe Rusisë nga ana tjetër. Për shembull, Serbia ka refuzuar t’i bashkohet sanksioneve të BE-së kundër Moskës dhe tani përballet me perspektivën që rafineria e saj e vetme e naftës të sanksionohet nga SHBA dhe Britania e Madhe.
“Në muajt e fundit, disa vende kanë bërë hapa të mëdhenj drejt BE-së”, pohoi Kos, duke shtuar se “Mali i Zi, Serbia dhe Shqipëria kanë sinjalizuar ambicien e tyre të qartë për të mbyllur negociatat e pranimit deri në fund të 2026 dhe 2027 respektivisht, dhe Komisioni është i gatshëm t’i mbështesë ata në arritjen e qëllimeve të tyre”.
Mali i Zi konsiderohet si një nga kandidatët më të mirë për anëtarësim në BE. Vendi aplikoi në 2008 dhe filloi bisedimet zyrtare në 2012. Sipas parashikimit të tij optimist, ai do të jetë anëtar në 2028, megjithëse rruga ka të ngjarë të jetë me pengesa për shkak të një blloku pro-serb dhe pro-rus në qeverinë kombëtare.
Pas hyrjes së Kroacisë në 2013, vendi synoi të kapërcejë ngërçin e pranimeve të reja, duke u pozicionuar si një partner i besueshëm. Kryeministri Milojko Spajiç u mburr këtë javë se qeveria e tij kishte “arritur në 12 muaj atë që paraardhësit tanë të dashur arritën në saktësisht 12 vjet”.
“Ky është vetëm fillimi”, shtoi ai.
Dje, Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme, në konkluzionet për Zgjerimin, përshëndeti objektivin e Shqipërisë dhe Malit të Zi për të “vazhduar përparimin e shpejtë” në rrugët e tyre përkatëse drejt BE-së dhe “inkurajon të gjitha forcat politike të ndjekin planin ambicioz për mbylljen e negociatave të anëtarësimit”.
Toni i tekstit është më shqetësues për Kosovën, e ftuar, së bashku me Serbinë, për të gjetur një “zgjidhje të qëndrueshme për situatën në veri”, ku tensioni mes dy vendeve mbetet i lartë. Shqetësimet shfaqen edhe në lidhje me Bosnje-Hercegovinën, ku BE ankohet për iniciativat e entitetit serb të vendit (Republika Srpska), të cilat do të shkonin “kundër rrugës së BE”, duke përfshirë “retorikën secesioniste dhe vënien në dyshim të rendit kushtetues.
