Përdorimi i fondeve të huaja nga Kushner është sërish nën vëzhgim. Ambientalistët kanë frikë se vendpushimi i tij i planifikuar mund të shkatërrojë një ekosistem delikat.

Në një nga udhëtimet e tij të shumta në Shqipëri gjatë viteve të fundit, Jared Kushner shkoi për ecje përgjatë një shtrirje të vijës bregdetare të Mesdheut me duna të pacenuara rëre dhe plazhe të mbushura me shkëmbinj. Vendi, tha ai në një intervistë, ishte “madhështor” dhe “natyror”.

Ai e përshkoi si një “kanavacë e jashtëzakonshme” për ëndrrat e tij për zhvillimin e projekteve luksoze. “Është një vend ku njerëzit do të donin të ishin.”

Tani, Kushner po kërkon ta shndërrojë këtë zonë të Shqipërisë në atë lloj resorti luksoz për të cilin do të mburrej vjehrri i tij, ish-presidenti Donald Trump.

Do të ishte projekti më i madh i Kushnerit ende duke përdorur një pjesë të fondit të tij të kapitalit privat prej rreth 3 miliardë dollarësh – i financuar kryesisht nga investitorët në Arabinë Saudite dhe shtete të tjera të Lindjes së Mesme – duke sjellë turizmin ndërkombëtar në një zonë që ngeci gjatë viteve të komunizmit dhe neglizhencës.

Por zhvillimi i planifikuar i Kushnerit po përballet me goditje lokale dhe ndërkombëtare për shkak të dëmtimit të tij të mundshëm mjedisor. Grupet e ruajtjes paralajmërojnë se ndërtimi i vilave dhe hoteleve mund të shkatërrojë një habitat për pelikanë, flamingo dhe disa specie të rrezikuara dhe të minojë përpjekjet ndërkombëtare për të ruajtur një nga ekosistemet e fundit të egër bregdetar në Mesdhe.

“Kam shqetësime të mëdha,” tha Ryan Gellert, CEO i kompanisë Patagonia, e cila ka punuar me Shqipërinë për të ruajtur një sistem të egër lumi jo shumë larg vendit të ardhshëm të Kushnerit.

Në një intervistë, Gellert tha se sistemi i lumenjve varet nga një deltë e shëndetshme. “Është një zonë mahnitëse, unike në të gjithë Mesdheun. Dhe ideja që ata ta zhvillojnë këtë, veçanërisht në mungesë të një masterplani, është një ide vërtet e keqe.”

Ky zhvillim është hera e dytë që e bën Kushner të bashkëpunojë me qeveritë në Ballkan, miqësore me ish-presidentin Trump, me ndihmën e të paktën një ish-zyrtari të administratës Trump me lidhje të thella me liderët e atyre kombeve – një praktikë biznesi që shumë demokratë dhe kritikë të tjerë thonë se është një konflikt interesi, shkruan Washington Post.

Ish-këshilltari i lartë i Shtëpisë së Bardhë ka pranuar miliarda nga fondet e investimeve sovrane të vendeve me të cilat ai merrej si zyrtar qeveritar dhe tani po investon në vendet me të cilat vjehrri i tij do të merrej nëse rizgjedhej. Kushner fiton rreth 40 milionë dollarë në tarifat e menaxhimit, pavarësisht se çfarë ndodh me investimin, dhe do të bëjë shumë më tepër nëse marrëveshjet janë fitimprurëse, sipas një letre të fundit nga Kryetari i Komitetit të Financave të Senatit, Ron Wyden, një demokrat nga Oregon.

Kushner pranoi në një intervistë me The Washington Post se ai përfitoi nga marrëdhëniet e zhvilluara gjatë kohës që ishte në qeveri, por ai bëri një dallim midis shitjes së ekspertizës së tij dhe krijimit të një kompanie investimi.

“Shumë njerëz” largohen nga qeveria dhe “ata i shesin shërbimet e tyre, e dini, bazuar në marrëdhëniet e tyre. Nuk doja ta bëja këtë”, tha Kushner. “Unë kam qenë gjithmonë një investitor.”

Kushner dhe partnerët e tij gjithashtu kundërshtojnë se projekti do të shkatërronte ekosistemin. Asher Abehsera, CEO dhe partneri i Affinity Global Development, firma e zhvillimit të Kushner, tha se projekti do të “përmirësojë” zonën, jo ta kërcënojë atë. Kushner tha se projekti do të “respektonte të gjitha kërkesat mjedisore” dhe do të ishte “shumë i qëndrueshëm”.

Kushner është ndihmuar nga fakti se Shqipëria është në garë për të kapur bumin e udhëtimeve që po pasuron Evropën Jugore, duke përfshirë fqinjët në Ballkan. Dhe Shqipëria udhëhiqet nga një kryeministër që kishte kërkuar të punonte ngushtë me Trump në mandatin e tij të parë dhe do të kishte një shans të dytë nëse Trump do të kthehej në Shtëpinë e Bardhë.

Kryeministri socialist Edi Rama, ishte takuar gjithashtu me të dërguarin e atëhershëm special të Trump në Ballkan, Richard Grenell, i cili tani punon për kompaninë e Kushnerit që ndihmon në zhvillimin e marrëveshjeve me Evropën Lindore.

Kushner po planifikon dy zhvillime në Shqipëri, por ajo më e diskutueshme është në zonën bregdetare të Zvërnecit – një parajsë e izoluar me plazhe dhe shkëmbinj me detin Adriatik në njërën anë dhe një lagunë nga ana tjetër. Zona, e cila shtrihet përtej mundësive të rrugëve, është parë prej kohësh si një thesar për investitorët e mundshëm.

Gjithashtu ka qenë jashtë kufijve si një peizazh i mbrojtur, ku një shenjë paralajmëron edhe moslejimin e kampingut.

Por qeveria shqiptare amendoi së fundmi një ligj për të hapur derën për turizmin e nivelit të lartë – në objektet me “5 yje e më shumë” – në zona të tilla të mbrojtura.

Njerëzit që jetojnë pranë zhvillimit të planifikuar janë në mënyrë disproporcionale të moshuar. Një brez të rinjsh janë larguar nga Shqipëria, kryesisht në vende të tjera të Evropës, në kërkim të punës.

“Është shumë e vështirë t’i thuash jo zhvillimit ekonomik,” tha Besjana Guri, një nga themelueset e EcoAlbania, një organizatë joqeveritare mjedisore. Por, tha ajo, Shqipëria ka “diçka që vendet e tjera nuk e kanë, ndaj duhet ta mbash kështu dhe të përfitosh prej saj në një mënyrë tjetër. Shqipëria ka ende natyrë.”

Kushner krijoi kompaninë e tij private të kapitalit, Affinity Partners, menjëherë pasi Trump humbi zgjedhjet për mandatin e 2-të Presidencial. Ai punësoi ish-zyrtarë të tjerë të Trump dhe mori 3 miliardë dollarë fonde, sipas dosjes së Komisionit të Letrave me Vlerë dhe Shkëmbime të kompanisë, duke përfshirë 2 miliardë dollarë nga fondi i pasurisë sovrane të Arabisë Saudite.

Ky infuzion u mundësua nga Princi i Kurorës Mohammed bin Salman, me të cilin Kushner kishte bashkëpunuar ngushtë. Siç u raportua fillimisht nga New York Times, katër anëtarë të një paneli prej pesë personash të këshilltarëve të Fondit të Investimeve Publike Saudite fillimisht nuk ishin në favor të sigurimit të parave për Kushner, por menjëherë pas atij takimi, princi drejtoi bordin e plotë në miratimin e marrëveshjes.

Financimi erdhi pasi një raport i inteligjencës amerikane arriti në përfundimin se princi i kurorës kishte miratuar vrasjen ose kapjen e kolumnistit të opinionit kontribues në Washington Post, Jamal Khashoggi, i cili u vra në Konsullatën Saudite në Stamboll në vitin 2018. Princi ka mohuar të ketë urdhëruar vrasjen, por ka marrë përgjegjësinë për të, duke thënë se ishte një “gabim”. Kushner gjithashtu mori qindra miliona dollarë nga fondet në Katar dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.

Wyden vuri në dukje ato burime financimi për të ngritur shqetësimet nëse Kushner ka shfrytëzuar në mënyrë të pahijshme kohën e tij në Shtëpinë e Bardhë dhe lidhjet me Trump. Ai shkroi në letrën e tij se financimi i Kushnerit nga burime kryesisht të huaja “krijon një pamje që investitorët e Affinity nuk janë të motivuar nga interesat komerciale për të kërkuar një kthim nga investimi, por nga konsideratat strategjike të shtetasve të huaj që kërkojnë të derdhin para tek individët amerikanë me lidhje personale. ndaj ish-presidentit Trump”.

Don Fox, ish-drejtori i Zyrës së Etikës Qeveritare, tha se “çështja është nëse ai po tregton me zgjuarsinë e tij të biznesit apo faktin se ai është dhëndri i ish-presidentit i cili mund të jetë përsëri president. A është kjo e paligjshme? Jo. A duket mirë? Jo.”

Kushner fillimisht sugjeroi se ai do të investonte një sasi të konsiderueshme të parave saudite në Izrael, duke e portretizuar atë si një zgjatje të natyrshme të rolit të tij të mëparshëm në Lindjen e Mesme.

Në atë rol, Kushner u zotua se do t’i afronte muslimanët dhe hebrenjtë dhe ndihmoi në negocimin e Marrëveshjes së Abrahamit, e cila normalizoi marrëdhëniet midis Izraelit dhe katër shteteve arabe – një marrëveshje që tani është e tensionuar nga lufta në Rripin e Gazës. Por përveç dy marrëveshjeve të njohura, që përfshijnë një kompani automobilistike dhe një firmë sigurimesh, investimet më të gjera nuk kanë arritur të realizohen.

Kushner është fokusuar, në vend të kësaj, në dy vende në Ballkan, Serbinë dhe Shqipërinë, si dhe marrëveshjet në Shtetet e Bashkuara.

Në Serbi, kompania e Kushner nënshkroi një marrëveshje në maj për të transformuar një kompleks të dikurshëm të mbrojtjes kombëtare – i bombarduar në 1999 nga forcat e NATO-s të udhëhequra nga SHBA – në apartamente luksoze, një hotel, zyra dhe dyqane.

Një lojtar kyç në marrëveshjet ballkanike është Grenell, i cili ka folur publikisht për rolin e tij në lidhjen e Kushnerit me liderët në Serbi dhe Shqipëri. Ai shërbeu më parë si ambasador i SHBA-së në Gjermani dhe ushtrues detyre i drejtorit të inteligjencës kombëtare, përveç punës në Ballkan. Ai përmendet shpesh si sekretar i mundshëm i shtetit nëse Trump zgjidhet sërish, që do të thotë se ai mund të ketë të bëjë me zyrtarë të huaj me të cilët po kërkon të çimentojë marrëveshjet tani. Grenell nuk iu përgjigj një kërkese për intervistë.

Deri në vitin 1990, vendi ishte kapur nga një diktaturë represive. Qeveritë e huaja paralajmëruan kundër udhëtimeve. Ekonomia mbeti mjerisht pas fqinjëve mesdhetarë. Ndoshta e vetmja gjë, kur perdja e hekurt ra, ishte se Shqipëria e gjeti veten – thuajse rastësisht – me një bujari të bukurisë natyrore të paprekur.

Përcaktimi se sa nga kjo natyrë duhet mbajtur ka qenë një sfidë kryesore për Ramën, i cili ka mbajtur pushtetin që nga viti 2013. Vitin e kaluar, duke punuar me grupet mjedisore dhe Patagoninë, qeveria e Ramës bëri një park kombëtar nga një prej lumenjve të vetëm të Evropës me rrjedhje të lirë. Duke zbritur nga një mal, lumi Vjosa përshkon gryka dhe më pas gjarpëron në vijën bregdetare. Rama e quajti parkun një “trashëgimi për brezat e ardhshëm”.

Por Rama ka udhëhequr edhe një shtytje për zhvillim të shpejtë. Qeveria e tij ka ofruar lehtësime tatimore dhe stimuj të tjerë për investitorët. Nën vëzhgimin e tij, lart e poshtë vijës bregdetare, ndërtuesit i kanë kthyer zonat dikur të qeta me pisha ose duna rëre në hotele, apartamente dhe vila. Kohët e fundit, duke qenë se Shqipëria ka zhvilluar një reputacion si një destinacion buxhetor, ai ka thënë se vendi ka nevojë gjithashtu për “turizëm të profilit të lartë që tërheq konsumatorë të mëdhenj”.

Rama dhe zyra e tij nuk iu përgjigjën kërkesave për koment. Por në një deklaratë vitin e kaluar, ai tha se “ajo që mund të gjenerojnë 400 jahte është e barabartë me atë që mund të fitohet nga 40,000 vizitorë me kosto të ulët”.

Fillimisht, as Kushner dhe askush tjetër nga orbita e Trump nuk dukeshin partnerë të mundshëm. Para zgjedhjes së Trump në 2016, Rama parashikoi në një intervistë se Trump do të “dëmtonte” demokracinë globalisht. Ai tha në një tjetër intervistë se retorika e Trump kundër muslimanëve kishte “turpëruar Amerikën në sytë e botës”. Por pasi Trump u bë president, të dy burrat u takuan të paktën tre herë. Një raport i lëshuar në fillim të këtij viti nga Demokratët e Dhomës – i titulluar “Shtëpia e Bardhë për Shitje”, në lidhje me përpjekjet e supozuara të vendeve të huaja për të ndikuar te Trump – përfshinte një pjesë të një udhëtimi që Rama bëri në Uashington gjatë të cilit ai dhe zyrtarë të tjerë shqiptarë qëndruan në Trump Hotel.

Raporti thoshte se tre partitë kryesore politike të Shqipërisë, përfshirë Partinë Socialiste të Ramës, punësuan lobistë me bazë në SHBA “me lidhje të ngushta me presidentin e atëhershëm Trump” për të ndikuar në administratën e tij.

Elton Skendaj, drejtor me origjinë shqiptare i programit të demokracisë dhe qeverisjes në Universitetin Georgetown, tha se Rama është “shumë transaksional” dhe në këtë mënyrë një partner i natyrshëm për Trump.

“Kushdo që është në Shtëpinë e Bardhë do të jetë miku më i mirë i Shqipërisë”, tha Skendaj. “Dhe ata do të bëjnë çmos për ta pritur atë. Njerëz si Trump ose Kushner – Shqiptarët nuk do t’ju thoshin, ‘Oh, nuk mund ta besoj se po i thyen të gjitha këto norma demokratike’ ose ‘Ti je i korruptuar’ Këtu ata dinë të punojnë me ju”.

Sondazhet tregojnë se Shqipëria është një nga vendet më pro-amerikane në botë. Dhe qeveria e saj, e parë prej kohësh nga autoritetet perëndimore si e rrënuar nga korrupsioni, i sheh investimet e huaja si një mënyrë për të forcuar besueshmërinë e saj.

Shqipëria doli në radarin e Kushnerit në vitin 2021, kur një mik e përshkroi vendin si një gjë që duhet parë. Kushner shkoi. Ai u takua me Ramën gjatë atij udhëtimi, tha ai në një intervistë, por nuk diskutoi për ndonjë sipërmarrje të veçantë biznesi. Bumi i turizmit në Shqipëri mbeti në mendjen e tij, megjithatë, kur u kthye në Shtetet e Bashkuara dhe mendoi për “gjeografitë që janë në ngjitje”.

Kështu që Kushner dërgoi partnerin e tij të biznesit, Abehsera, për të parë idetë për vendin.

Kushner kujtoi Ramën duke thënë se “nëse mund të zhvilloni diçka shumë të veçantë, unë jam mendjehapur”.

Kushner u kthye në Shqipëri vitin e kaluar, tha ai, duke kaluar disa ditë me gruan e tij, Ivanka, duke u mrekulluar në restorante. Së bashku me Grenellin, ai ka vizituar një muze kombëtar me Ramën, sipas fotografive të publikuara në mediat shqiptare.

Disa politikanë shqiptarë thanë se Rama e ka hedhur prej kohësh idenë e zhvillimit të ishullit të Sazanit, një ish-post ushtarak pesë milje larg bregut. Ajo zonë ka më pak konsiderata mjedisore, sepse toka e saj nuk është përcaktuar si e mbrojtur.

Me Zvernecin, Abehsera tha se mundësia e zhvillimit atje u ngrit fillimisht nga Grupi Kastrati, i cili dominon disa industri kyçe në Shqipëri, përfshirë naftën. Abehsera tha se Grupi Kastrati do të ishte potencialisht “partneri ynë lokal i ndërtimit në terren”. Zyrtarët e Grupit Kastrati nuk iu përgjigjën një kërkese për intervistë.

Shqipëria nuk ka marrë ende një propozim zyrtar nga Kushner për projektin në Zvërnec. Por Kushner tha se Rama i ka parë personalisht interpretimet dhe është “shumë, shumë i emocionuar”.

Ambientalistët thonë se qeveria ka një histori të lojës së lirë me rregullat e ruajtjes së vendit. Aeroporti aty pranë, në ndërtim e sipër dhe i planifikuar të hapej vitin e ardhshëm, kishte qenë gjithashtu pjesë e zonës së mbrojtur. Pak përpara se ekuipazhet e ndërtimit të shpërthenin, qeveria rishikoi dhe zvogëloi kufijtë.

“Është një mbrojtje në letër, por jo në realitet,” tha Ulrich Eichelmann, themeluesi i Riverwatch, një organizatë që ndihmoi fushatën për parkun kombëtar.

Më pas, në shkurt, ndërsa OJQ-të protestuan jashtë parlamentit, qeveria ndryshoi ligjin për zonat e mbrojtura – duke hequr një pengesë të mundshme për planet e Kushner.

Disa ligjvënës, të cilët folën në kushte anonimiteti për të ndarë detaje të legjislacionit, thanë se qeveria nuk e kishte ndryshuar ligjin posaçërisht për Kushner. Ata thanë se disa politikanë shqiptarë zotërojnë toka në zona të mbrojtura dhe do të përfitojnë nga ndryshimet. Rama tha në mediat sociale se masa ishte pjesë e “rrugës ambicioze të Shqipërisë për zhvillim të qëndrueshëm”.

Ministrja për Turizmin dhe Mjedisin, Mirela Kumbaro Furxhi, tha në një intervistë se “e gjithë Shqipëria është e hapur për zhvillim potencial”. Ajo tha se një vend i vogël nuk mund të përballojë të mbrojë sipërfaqe të gjera toke – zyrtarisht, më shumë se 21 për qind të territorit të Shqipërisë – për të parandaluar përparimin ekonomik. Në dekadat e fundit, të rinjtë kanë shkuar jashtë vendit, në kërkim të punës diku tjetër. Shumë nga fshatrat përreth vendeve të mundshme të Kushner janë të banuara pothuajse tërësisht nga pensionistë dhe mund të përfitojnë nga një fluks mundësish pune.

Nëse shumë ambientalistë do të kishin rrugën e tyre, tha Kumbaro, njerëzit përreth Vjosës do të duhej “të braktisnin rajonin përgjithmonë dhe të kishin vetëm zogjtë”.