80 vjet më parë, më 20 gusht 1944, një grup i vogël luftëtarësh francezë të rezistencës kapën një organ propagandistik të qeverisë Vichy, një aleat nazist dhe krijuan AFP, Agence France-Presse, pesë ditë para çlirimit të Parisit.
Është e dielë. Tetë komplotistët janë takuar në orën 7 të mëngjesit në zemër të Parisit, në numrin 13 Place de la Bourse, Sheshi i Bursës, përballë ndërtesës së Agjencisë së vjetër Havas, ku prej katër vitesh dhe që nga fillimi i pushtimit nazist ndodhet Zyra Franceze e Informacionit (Office français d’information, OFI).
Kjo OFI “ishte bërë një agjenci e propagandës gjermane”, do të kujtonte më vonë Gilles Martinet, një nga tetë anëtarët e Ekipit ku ai ishte pjesë dhe përbëhej kryesisht nga ish-redaktorët e Havas: Claude Martial-Bourzon, Pierre Courtad, Max Olivier, Jean Lagrange, Vincent Lateve, Basil Teslin, të cilëve iu shtua Claude Roussel, i cili sapo kishte mbaruar Ecole normale supérieure ( ENS), një institucion prestigjioz palestinez në Francë.
Vapa është e rëndë, rrugët janë bosh. Dëgjohen të shtëna me armë zjarri. Një tank gjerman është imobilizuar pak më larg.
Grupi i vogël, i shoqëruar nga dy policë (të vetmit që ishin të armatosur), ngjit shkallët, hyn në redaksi.
“Askush të mos lëviz, askush nuk del jashtë… Ju punoni për Francën tani, në vend që të punoni për gjermanët,” thotë Martial-Bourzon. Askush nuk heziton.
Ata rivendosin shpejt kontaktet me redaksitë e gazetave ilegale: “Combat”, “Défense de la France”, “Le Parisien Libéré”, “L’Humanité”…
Në orën 11:30 transmetohet telegrami i parë: “Gazetat e para falas. Agjencia Franceze e Shtypit (Agence française de presse, AFP) u drejtohet ajo me shërbimin e saj të parë…”. Derisa të mbarojnë luftimet, telegramet shtypen në poligrafë rudimentare dhe shpërndahen nga biçikletat në gazetat dhe shtabet e Rezistencës.
Më 23 gusht mbërrin Fernand Mouliet , i cili me të tjerë në Londër ka hedhur themelet e një Agence France-Presse të pavarur, e cila ka një rrjet ndërkombëtar në formë embrionale. Bëhet bashkimi i gazetarëve të Rezistencës me ata të Francës së Lirë.
Ekipi i Sheshit të Bursës do të rritet shumë shpejt. “Kemi vënë një shtrat në zyrën time, aty flija…”, do të rrëfejë Gilles Martinet. Ekipi vë duart mbi aksionet e Caneton, një restorant i vendosur në zonë dhe i favorizuar nga oficerët gjermanë. Në menu: terine, gra dhe verëra të shkëlqyera.
Gazetarët qarkullojnë nëpër periferi të Parisit për të takuar trupat aleate të Divizionit të 2-të të Blinduar. Njëri prej tyre, Basil Teslain, do të jetë i pari që do të njoftojë, më 25 gusht, hyrjen e gjeneralit Leclerc në Paris… “Të gjitha këmbanat e Parisit ranë, ishte një moment emocioni intensiv,” do të rrëfejë Martinet.
“Gjithçka u vendos një muaj më parë, strategjia, taktikat dhe mbi të gjitha qëllimi”: Rikrijimi i një agjencie të madhe lajmesh franceze të aftë për të bërë zërin e saj të dëgjohet në katër anët e botës, trashëgimtare e agjencisë Havas e themeluar në 1835, do të rrëfente më vonë Teslen.
Por Havas ishte një kompani private, e cila kishte një krah informacioni dhe një krah reklamimi. “Kapitalistët që e drejtuan atë u tronditën kur panë se informacioni po i bënte ata të humbnin shumë nga paratë e reklamave. Prandaj ndarja, në vitin 1935, e dy aktiviteteve dhe përfshirja faktike e shtetit, nëpërmjet një subvencioni, në industrinë e informacionit”, ishte domosdoshmëri, kishte thëne ai.
“Ne nuk donim as njërën dhe as tjetrën nga këto dy disavantazhe: atë të menaxhimit privat, sigurisht kapriçioz dhe tepër të lidhur vetëm me interesin ekonomik, atë të përfshirjes së shtetit (…), e cila ishte më pak e interesuar për interesin e Francës sesa për interesin e partisë në pushtet”, do të shpjegojë Basil Teslen në kujtimet e tij.
Statuti i AFP-së do të marrë pak kohë për t’u pjekur në mendjet e popullit të saj dhe do të krijohet me ligjin e 10 janarit 1957. Ai do të miratohet unanimisht nga Asambleja Kombëtare, e cila do të garantojë pavarësinë e agjencisë.
AFP, me seli ende në Place de la Bourse, është sot një nga tre agjencitë kryesore të lajmeve në botë, së bashku me Reuters dhe Associated Press. Gazetarët e saj janë të pranishëm në më shumë se 150 vende.
