Më 1 tetor 2024, rajoni i Lindjes së Mesme përjetoi një përshkallëzim të ri kur Irani lëshoi rreth 180 raketa balistike mbi Izrael, duke e ngritur tensionin midis këtyre dy fuqive rajonale në një nivel alarmant. Ky sulm, i cili është pjesë e një konflikti të vazhdueshëm të gjatë në dekada, ka shkaktuar reagime të shumta ndërkombëtare dhe ka ngritur pyetje të reja për stabilitetin në rajon dhe më gjerë.

Konflikti midis Iranit dhe Izraelit është i rrënjosur në tensionet fetare, politike dhe gjeopolitike që kanë filluar pas Revolucionit Islamik të vitit 1979. Ndërsa Irani e konsideron Izraelin si një përfaqësues të imperializmit perëndimor, Izraeli e sheh programin bërthamor dhe mbështetjen e Iranit për grupet si Hezbollah dhe Hamas si kërcënime ekzistenciale.

Sulmi i fundit nga Irani, i cili u ndërmor si përgjigje ndaj vrasjes së liderëve të lartë si Ismail Haniyeh i Hamasit dhe Hassan Nasrallah i Hezbollah-ut nga ana e Izraelit, si dhe për të ruajtur kredibilitetin e tij në rajon, shënon një pikë të re kthese në përshkallëzimin e konfliktit. Megjithëse sulme të ngjashme u kryen në prill 2024, ky sulm i fundit e rrit ndjeshëm nivelin e tensioneve dhe thellon rrezikun e një konflikti të gjerë në të gjithë rajonin.

Reagimi ndërkombëtar ndaj këtij përshkallëzimi ka qenë i ndarë, duke reflektuar interesat e ndryshme të fuqive të mëdha dhe të organizatave ndërkombëtare. Shtetet e Bashkuara, aleati më i afërt i Izraelit, reaguan menjëherë duke aktivizuar sistemet e mbrojtjes raketore për të ndihmuar Izraelin në interceptimin e raketave. Administrata amerikane e dënoi ashpër sulmin iranian, duke e konsideruar atë si një kërcënim jo vetëm për Izraelin, por edhe për stabilitetin e gjithë rajonit të Lindjes së Mesme.

Pentagoni konfirmoi se dy shkatërrues të marinës amerikane lëshuan rreth dhjetë interceptorë kundër raketave iraniane që synonin Izraelin. Kjo ndërhyrje dëshmon për përkushtimin e vazhdueshëm të SHBA-së ndaj mbrojtjes së Izraelit, por gjithashtu nxjerr në pah rrezikun e një konflikti të zgjeruar me përfshirjen e forcave amerikane.

Jordania ka luajtur një rol të rëndësishëm duke lejuar që SHBA të përdorë hapësirën e saj ajrore për të interceptuar raketat iraniane. Ky rol e vendos Jordaninë në një situatë delikate, pasi ajo ka lidhje diplomatike me Izraelin, ndërsa një pjesë e konsiderueshme e popullsisë së saj mbështet fuqimisht kauzën palestineze. Kjo tregon se sa komplekse jane sfidat me të cilat përballen shtetet arabe, të cilat duhet të balancojnë politikat e tyre të jashtme me presionet e brendshme politike dhe shoqërore.

Rreziku për një konflikt më të gjerë në rajon është real dhe i pranishëm. Grupe të tjera të armatosur pro-iraniane në Irak kanë kërcënuar se do të sulmojnë bazat amerikane nëse Izraeli kundërpërgjigjet me forcë ndaj sulmit iranian. Një përshkallëzim i tillë do të përfshinte jo vetëm Izraelin dhe Iranin, por edhe aktorë të tjerë rajonalë si Siria dhe Libani, ku grupet e armatosura të mbështetura nga Irani, si Hezbollah, mbeten aktive dhe të gatshme për të ndërhyrë.

Siria, tashmë një pikë përplasjesh midis interesave iraniane dhe izraelite, do të shndërrohej në një front kyç në rast të një konflikti të zgjeruar. Sulmet ajrore izraelite mbi objektivat iraniane në Siri janë bërë një praktikë e zakonshme vitet e fundit, dhe çdo përshkallëzim i mëtejshëm do të thellonte më tej kaosin dhe destabilitetin e këtij vendi tashmë të goditur rëndë nga lufta.

Hezbollah-u, i cili konsiderohet si një nga aktorët më të fuqishëm jo-shtetërorë në Lindjen e Mesme, do të luante një rol kyç në çdo përplasje të ardhshme. Ky grup, i cili gëzon mbështetjen financiare dhe ushtarake të Iranit, ka potencialin të shkaktojë përshkallëzim të mëtejshëm të dhunës në kufirin izraelit-libanez, duke çuar në një konflikt shumëplanësh.

Në diskutimet e ndryshme rreth këtij konflikti, shfaqen dy perspektiva kryesore. Michael Oren, ish-ambasador izraelit dhe një nga mbrojtësit më të mëdhenj të Izraelit në arenën ndërkombëtare, argumenton se Izraeli ka të drejtë të mbrojë veten përballë kërcënimeve ekzistenciale nga Irani. Oren mbështet idenë se sulmet parandaluese izraelite kundër objektivave iraniane janë të nevojshme për të parandaluar një kërcënim të drejtpërdrejtë për ekzistencën e shtetit hebraik.

Nga ana tjetër, Vali Nasr, një ekspert me reputacion në politikën ndërkombëtare, mbron një qasje më të matur, duke theksuar se përshkallëzimi i vazhdueshëm ushtarak vetëm sa e thellon ciklin e dhunës në rajon. Nasr sugjeron se zgjidhja afatgjatë për konfliktin duhet të vijë përmes diplomacisë dhe dialogut, dhe jo përmes veprimeve ushtarake.

E ardhmja e konfliktit Iran-Izrael mbetet e pasigurt, por frika e një përshkallëzimi të mëtejshëm është i qartë. Ndërsa Izraeli dhe SHBA mbeten të përkushtuar ndaj mbrojtjes së përbashkët, aktorë të tjerë si Rusia dhe Kina mund të luajnë një rol të rëndësishëm në formimin e zhvillimeve të ardhshme. Rusia, e cila ka interesa të forta në Siri dhe mban marrëdhënie strategjike me Iranin, mund të veprojë si një ndërmjetës në përpjekje për të shmangur një konflikt më të gjerë rajonal.

Nga ana tjetër, Kina, me interesin e saj për stabilitetin në Lindjen e Mesme për shkak të furnizimeve me energji dhe rrugët tregtare, mund të angazhohet në mënyrë më aktive në përpjekjet diplomatike për të ulur tensionet.

Përshkallëzimi i fundit ndërmjet Iranit dhe Izraelit përbën një kërcënim të madh për stabilitetin rajonal dhe global. Ndërsa aleancat tradicionale, si ajo mes Izraelit dhe Shteteve të Bashkuara, mbeten të forta, rreziku i një konflikti më të gjerë përfshin jo vetëm aktorë rajonalë, por edhe fuqitë botërore. Përshkallëzimi i dhunës dhe veprimet ushtarake po e çojnë rajonin drejt një pike kritike, ku siguria e shumë vendeve mund të vihet në rrezik.

Një zgjidhje e qëndrueshme dhe afatgjatë kërkon një përpjekje të koordinuar diplomatike nga fuqitë globale dhe rajonale. Vetëm përmes një dialogu të hapur dhe të sinqertë, me ndërmjetësimin e aktorëve ndërkombëtarë si Kombet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian, mund të shmanget një konflikt i përgjakshëm dhe të krijohen kushte për një paqe të qëndrueshme. Angazhimi për dialog dhe ndërtimi i besimit janë çelësat për një zgjidhje të afatgjatë.

(BalkanWeb)