Njerëzit modernë ( Homo sapiens ) kanë pushtuar pothuajse çdo cep të planetit, por udhëtimi drejt dominimit global nuk ishte as i thjeshtë dhe as i shpejtë.

Gjatë dhjetëra mijëra viteve, paraardhësit tanë u përhapën nga Afrika, duke iu përshtatur klimave ekstreme, duke kapërcyer oqeanet e gjera dhe madje duke i tejkaluar speciet e tjera njerëzore si Neandertalët dhe Denisovanët.

Sipas Live Science , migrimi i tyre i dha formë botës në mënyra që ne ende po zbulojmë sot. Por kur saktësisht vunë njerëzit për herë të parë në secilin kontinent? Dëshmitë arkeologjike dhe gjenetike vazhdojnë të përsosin këtë afat kohor të pabesueshëm, duke zbuluar një të kaluar më komplekse nga sa mendonim dikur.

Historia jonë fillon në Afrikë afërsisht 300,000 vjet më parë, ku Homo sapiens u zhvillua për herë të parë. Për mijëra vjet, ata lulëzuan në këtë djep të njerëzimit, por rreth 200,000 vjet më parë, grupet e para filluan të migrojnë jashtë.

Modeli i pranuar gjerësisht “Jashtë Afrikës” sugjeron që njerëzit modernë u larguan nga Afrika dhe u përhapën gradualisht në të gjithë globin, duke zëvendësuar ose ndërthurur me popullatat ekzistuese të homininëve. Siç shpjegon Michael Petraglia, paleoantropolog dhe drejtor i Qendrës Kërkimore Australiane për Evolucionin Njerëzor në Universitetin Griffith: “Nuk ka asnjë mbështetje për modelin multirajonal apo shandanë të evolucionit njerëzor. Të gjitha provat tregojnë për origjinën dhe lëvizjen e Homo sapiens jashtë Afrikës.

Njerëzit e hershëm ka të ngjarë të udhëtojnë nëpër gadishullin Sinai ose madje kanë udhëtuar nëpër Detin e Kuq në Lindjen e Mesme dhe Azi. Megjithëse një studim i vitit 2006 hodhi poshtë ekzistencën e një ure tokësore në ngushticën Bab el Mandeb, mbetet e mundur që njerëzit të kalojnë këtë rrugë të ngushtë ujore me anije ose pajisje flotacioni.

Tokat e gjera të Azisë u bënë shtëpia e njerëzve modernë mbi 100,000 vjet më parë. Disa grupe ndoqën vijat bregdetare, ndërsa të tjerët u zhvendosën në brendësi, duke iu përshtatur mjediseve të ndryshme.

Sipas Petraglia, valët e shumta të njerëzve të hershëm mund të jenë vendosur fillimisht përgjatë vijave bregdetare përpara se të lëvizin gradualisht në brendësi.

Një rrugë e propozuar migrimi sugjeroi që njerëzit e hershëm kaluan në Arabi nëpërmjet ngushticës Bab el Mandeb, një kalim i ngushtë midis Afrikës dhe Gadishullit Arabik.

Ndërsa një studim i vitit 2006 hodhi poshtë ekzistencën e një ure tokësore, studiuesit vunë në dukje se ngushtica ishte gjithmonë vetëm disa milje e gjerë, që do të thotë se njerëzit e hershëm mund të kishin notuar ose vozitur.

Midis 54,000 dhe 44,000 vjet më parë, disa Homo sapiens u ndërthurën me Denisovanët, një specie e zhdukur njerëzore. Kjo përzierje gjenetike la ADN-në Denisovane në gjenomet e shumë popullatave moderne aziatike, veçanërisht në rajone si Tibeti, Azia Juglindore dhe Oqeania, ku disa përshtatje gjenetike – të tilla si tiparet e mbijetesës në lartësi të mëdha – janë të lidhura me prejardhjen Denisovane.

Evropa ishte një kufi sfidues për njerëzit e hershëm. Kur Homo sapiens mbërriti midis 50,000 dhe 60,000 vjet më parë, kontinenti ishte tashmë shtëpia e Neandertalëve, një i afërm i ngushtë njerëzor që kishte lulëzuar atje për mijëra vjet.

Ardhja e njerëzve modernë shënoi fillimin e një transformimi gradual, por të thellë të popullsisë së Evropës.

Dëshmitë fosile sugjerojnë se mund të ketë ndodhur një migrim edhe më i hershëm. Sipas Martin Richards, një gjenetist evolucionar në Universitetin e Huddersfield, dëshmia më e hershme e Homo sapiens në Evropë vjen nga një kafkë 210,000-vjeçare e gjetur në shpellën Apidima, Greqi.

Megjithatë, nëse ky datim është i saktë, ka të ngjarë të përfaqësojë një valë të hershme të njerëzve modernë që ose vdiqën ose u tërhoqën për shkak të ndryshimeve klimatike, ndoshta gjatë një periudhe akullnajash.

Ndërsa kjo prani e hershme mbetet e pasigurt, shkencëtarët përgjithësisht pajtohen se njerëzit modernë arritën përgjithmonë në Evropë shumë më vonë, midis 50,000 dhe 60,000 vjet më parë. Gjatë kësaj periudhe, ata bashkëjetuan me Neandertalët, ndërthurën dhe përfundimisht zëvendësuan.

Kjo përzierje gjenetike la një ndikim të qëndrueshëm, pasi shumë njerëz me origjinë evropiane sot mbajnë ende ADN-në e Neandertalit, e cila ndikon në tipare të tilla si reagimet e sistemit imunitar dhe madje edhe disa karakteristika fizike.

Rreth 50,000–60,000 vjet më parë, njerëzit modernë arritën në Australi dhe në Ishujt e Paqësorit, duke i bërë ata ndoshta udhëtarët e parë të vërtetë të oqeanit. Në atë kohë, Australia, Guinea e Re dhe pjesë të Azisë Juglindore ishin të lidhura me ura tokësore, duke e bërë më të lehtë migrimin.

Sipas dëshmive gjenetike, njerëzit arritën në Azinë Juglindore rreth 60,000 vjet më parë përpara se të përhapeshin në Guinenë e Re dhe Australi. Valët e mëvonshme të migrimit vazhduan me zgjerimin Lapita (rreth 3000 vjet më parë) dhe zgjerimin polinezian (1500 vjet më parë).

Australianët indigjenë sot janë pasardhës të drejtpërdrejtë të këtyre eksploruesve të hershëm, me disa nga kulturat më të vjetra të vazhdueshme në Tokë.

Për dekada, shkencëtarët besonin se njerëzit mbërritën për herë të parë në Amerikën e Veriut nëpërmjet urës së Beringut rreth 13,000 vjet më parë. Por zbulimet e fundit, duke përfshirë gjurmët e këmbëve 23,000-vjeçare në New Mexico, sugjerojnë që njerëzit kanë ardhur shumë më herët.

Disa mund të kenë marrë një rrugë në brendësi, ndërsa të tjerët kanë lundruar përgjatë vijës bregdetare të Paqësorit. Këta kolonë të hershëm u përhapën me shpejtësi, duke u zhvendosur përfundimisht në Amerikën e Jugut.

Rreth 15,000 vjet më parë, njerëzit kishin arritur në Amerikën e Jugut, duke krijuar vendbanime në pyjet e Amazonës deri në malet e Andeve. Vendi i Monte Verde në Kili, i datuar rreth 14,550 vjet më parë, ofron disa nga dëshmitë më të hershme të forta të pranisë njerëzore në kontinent.

Disa studiues besojnë se njerëzit mund të kenë mbërritur edhe më herët, por provat mbeten shumë të debatuara.

Ndryshe nga kontinentet e tjera, Antarktida nuk ka popullsi indigjene njerëzore. Ardhja e parë e konfirmuar e njeriut ishte në vitin 1821, kur eksploruesi amerikan John Davis thuhet se shkeli në tokën e akullt. Megjithatë, ky pretendim mbetet për t’u diskutuar.

Eksplorues të tjerë, duke përfshirë Henrik Bull dhe Carsten Borchgrevink, pretenduan se kishin arritur në Antarktidë në 1895. Ka gjithashtu spekulime se lundërtarët Maori nga Zelanda e Re mund të kenë udhëtuar në Antarktidë që në shekullin e 7-të, megjithëse kjo mbetet një teori e paprovuar.

 

(A.A/BalkanWeb)