Kush duhet të paguajë kostot në rritje për dëmtimet si pasojë e ndryshimit të klimës? Për vite me radhë, vendet kanë debatuar për këtë. Për shkak të rritjes së temperaturave dhe rritjes së ngjarjeve ekstreme të motit, kjo temë po bëhet gjithnjë e më e rëndësishme dhe akute. Në këtë kuadër, disa mijëra përfaqësues të qeverisë, studiues dhe anëtarë të shoqërisë civile do të diskutojnë në Bonn të Gjermanisë prej tani deri më 13 qershor. Ata po diskutojnë modelet e negociatave për Konferencën e ardhshme të Klimës që do të mbahet në Baku (Azerbajxhan) në nëntor.
Këto janë pyetje delikate: Cilat vende të industrializuara duhet të paguajnë? Sa para duhet të vijnë nga arkat e shtetit dhe sa nga kompanitë private? Dhe si mund të tregojnë vendet në mënyrë transparente se ku shkojnë paratë? “Çështjet janë kaq komplekse dhe kaq shumë vende janë të përfshira sa dy javë në nëntor nuk janë të mjaftueshme,” thotë Petter Lyden, kreu i politikës ndërkombëtare të klimës në organizatën joqeveritare Germanwatch. “Një konferencë si kjo në Bonn është shumë e rëndësishme për përgatitje,” shton ai.
Rritja e kostove të klimës: nga miliarda në triliona
Në vitin 2009, vendet më të pasura vendosën të ndajnë 100 miliardë dollarë (92 miliardë euro) në vit deri në vitin 2020 për të ndihmuar vendet në zhvillim të zbusin dhe të përballen me krizën klimatike. Megjithatë, sipas rezultateve të kontrollit të kryer nga OECD, ky synim u arrit për herë të parë në vitin 2022. 100 miliardë dollarë në vit janë një lajm i mirë, thotë Melanie Robinson e Institutit të Burimeve Botërore (WRI) në një deklaratë për shtyp. Megjithatë, “fondet nuk janë të mjaftueshme për të justifikuar efektet në rritje të ndryshimeve klimatike në vitet e ardhshme”. Në marrëveshjen e Parisit për klimën, vendet ranë dakord të vendosnin një objektiv të ri financiar përpara vitit 2025. Presioni tani është në rritje për të rritur pagesat financiare.
Sipas një studimi të WRI të vitit 2021, financimi i klimës duhet të rritet në 5 trilion dollarë në vit deri në vitin 2030. Arsyeja: vendet e industrializuara vazhdojnë të djegin qymyr, naftë dhe gaz. Dhe ndërsa temperaturat rriten, si pasojë të kemi edhe valët e të nxehtit dhe thatësirat, përmbytjet dhe zjarret e shtuara, duke shkatërruar gjithnjë e më shumë vende në mbarë botën. “Nuk është thjesht një shpenzim, është një investim,” thotë Joe Thwaites, një ekspert i politikave klimatike në NRDC jofitimprurëse të SHBA. “Edhe nëse investimi arrin në miliarda dollarë, ne do të kursejmë disafishin e kësaj shume duke shmangur dëmet”.
Kush duhet të paguajë dëmet?
Pyetja mbetet se kush duhet t’i paguajë dëmet. Shumë vende të industrializuara që janë përkushtuar ndaj objektivave financiarë po u bëjnë thirrje edhe vendeve të tjera me industri të mëdha të bëjnë pjesën e tyre financiare. Vendet me emetimet më të larta në botë, si Kina dhe Arabia Saudite, deri më tani janë përjashtuar sepse konsiderohen si vende në zhvillim nga Kombet e Bashkuara. “Tani është koha për të bërë diçka. Ne kemi nevojë për më shumë vende për të dhënë një kontribut të ndershëm,” tha ministrja gjermane e Zhvillimit Svenja Schulze në një konferencë të mbajtur në Berlin në prill. “Të gjithë ata që shkaktojnë emetime të mëdha, duke përfshirë shtetet e Gjirit, duke përfshirë Kinën, ne të gjithë duhet të bëjmë më shumë”, tha ajo.
Një pyetje tjetër e rëndësishme është se si mund të përdoren paratë private për mbrojtjen e klimës. Thwaites thotë se shtetet duhet të mbledhin fonde të tilla përmes taksave, rregulloreve ose subvencioneve të përshtatshme. Gjithashtu, thotë ai, janë qeveritë ato që negociojnë dhe zbatojnë objektivin e ri financiar, jo sektori privat. “Ndërsa të gjitha pjesët e ekonomisë globale kanë një rol për të luajtur në adresimin e sfidës klimatike, qeveritë duhet të mbajnë përgjegjësi për detyrimet e tyre,” thekson Thwaites.
Marrëveshja për rregullat e transparencës
Një nga sfidat në zbatimin e qëllimit financiar është transparenca. Pa rregulla të sakta se si të raportohen lloje të ndryshme financimi, interpretimet ndërmjet vendeve donatore dhe vendeve marrëse janë shpesh të paqarta. Me fjalë të tjera, paratë që ishin të destinuara për për shembull, një projekt zhvillimi mund të përdoret për të reduktuar emetimet ose për t’iu përshtatur ndryshimeve klimatike.
Kjo mungesë qartësie e ka bërë më të vështirë për të kuptuar se cilat vende kanë përmbushur premtimet e tyre financiare. “Vendet e zhvilluara kanë shumë hapësirë për të paraqitur statistikat e tyre të financave të klimës,” thotë Tom Evans, këshilltar i lartë i politikave në grupin e ekspertëve për klimën E3G. “Kjo ka çuar në shumë mosbesim dhe skepticizëm nëse qëllimet do të arrihen,” thotë ai. Një kornizë e re për sigurimin e transparencës duhet të miratohet në Konferencën vjetore të Klimës në fund të vitit. Në të ardhmen, vendet duhet të përdorin udhëzime uniforme raportimi për të treguar se si po kontribuojnë në luftën kundër ndryshimeve klimatike – dhe gjithashtu me çfarë financimi.
Krerët e shteteve dhe qeverive do të udhëtojnë në Konferencën e Klimës në Baku për të gjetur një marrëveshje politike. Në një konferencë përgatitore, të mbajtur në Bonn çdo gjashtë muaj përpara samitit, negociatorët e vendeve takohen paraprakisht për të diskutuar detajet teknike.
“Këto aspekte teknike janë çelësi për një marrëveshje të mirë,” thotë Evans. “Sfida në Bonn është gjithmonë të shohim se sa afër mund të arrijmë një marrëveshje përfundimtare pa u bërë detyruese,” thotë Evans. Ndërsa konferenca përgatitore në Bonn ofron një bazë të rëndësishme, politikanët e lartë duhet të marrin vendimet përfundimtare për çështje të diskutueshme. Në Azerbajxhan, ata do të vendosin se çfarë të bëjnë me themelet e hedhura për ta në Bonn./DW
