Marrëveshja trepalëshe në fushën e mbrojtjes e nënshkruar nga Kosova, Shqipëria dhe Kroacia më 18 mars 2025 përfaqëson një hap të rëndësishëm përpara në dinamikën e sigurisë në Evropën Juglindore. Ky zhvillim meriton si vlerësim ashtu edhe shqyrtim të kujdesshëm për ndikimet e tij të thella në stabilitetin rajonal dhe bashkëpunimin ndërkombëtar.

Kjo marrëveshje shfaqet në një moment kritik në historinë e rajonit. Pothuajse tre dekada pas fundit të Luftës së Ftohtë dhe shpërbërjes së Jugosllavisë, rajoni vazhdon të përballet me sfida të ndërlikuara të sigurisë. Marrëveshja e mbrojtjes midis këtyre tre vendeve sinjalizon një qasje të pjekur ndaj sigurisë kolektive dhe pohimin e faktit se jemi në prag të transformimeve historike globale.

Ajo që e bën këtë marrëveshje veçanërisht të rëndësishme është përbërja e saj: dy anëtare të NATO-s, Shqipëria dhe Kroacia, i bashkohen Kosovës, një shtet i ri që ende kërkon njohje më të gjerë ndërkombëtare. Ky konfigurim krijon një kornizë sigurie që njëkohësisht forcon krahun juglindor të NATO-s, ndërsa i siguron Kosovës partneritete të rëndësishme në mbrojtje, sidomos në nje moment kur vazhdimësia e prezencës amerikane ne rajon ështëë në pikëpyetje nga vetë Uashingtoni.

Ndërsa marrëveshja përqendrohet në bashkëpunimin në mbrojtje, ndikimet e saj premtojnë të shtrihen përtej çështjeve ushtarake. Kjo aleancë përfaqëson një vizion të përbashkët për zhvillimin rajonal dhe integrimin euroatlantik. Për Kosovën, veçanërisht, kjo marrëveshje përbën një gur themeli të rëndësishëm drejt legjitimitetit më të madh ndërkombëtar dhe anëtarësimit të mundshëm në NATO.

Për më tepër, kjo marrëveshje i ofron Kosovës një platformë për të dëshmuar aftësinë e saj si një aktor i përgjegjshëm i sigurisë në Evropën Juglindore. Përmes stërvitjeve të përbashkëta, planifikimit të koordinuar të mbrojtjes dhe përgjigjeve të sinkronizuara ndaj sfidave rajonale të sigurisë, Kosova mund të demonstrojë profesionalizmin dhe përkushtimin e saj ndaj normave dhe praktikave ndërkombëtare.

Ky demonstrim praktik i kapacitetit shtetëror në çështjet e sigurisë forcon më tej kauzën e Kosovës për njohje ndërkombëtare, më shumë se sa deklarata të izoluara diplomatike. Me integrimin në rritje të Kosovës në arkitekturën rajonale të sigurisë, realiteti praktik i shtetësisë së saj bëhet i pamohueshëm, pavarësisht statusit të njohjes formale.

Kjo marrëveshje mbrojtjeje duhet të shërbejë si një model për qasjen më të gjerë të Shqipërisë në mbështetjen e sovranitetit të Kosovës. Duke e bërë Kosovën yllin polar të politikës së saj të jashtme, Shqipëria demonstron si përkushtim parimor ndaj pavarësisë së Kosovës, ashtu edhe vizion strategjik në çështjet rajonale.

Qeveria shqiptare duhet të vazhdojë të ndjekë iniciativa të ngjashme që normalizojnë pjesëmarrjen e Kosovës në forume ndërkombëtare dhe marrëveshje sigurie, duke krijuar një rrjet marrëdhëniesh që forcojnë statusin e saj si një shtet sovran.

Mbështetja e Shqipërisë duhet të shkojë përtej gjesteve simbolike dhe të përfshijë bashkëpunim konkret në fusha të shumta. Kjo do të thotë koordinim të iniciativave diplomatike në organizatat ndërkombëtare, harmonizim të politikave ekonomike për të forcuar qasjen e tregut të Kosovës dhe zhvillim të infrastrukturës së përbashkët që e lidh fizikisht Kosovën me Shqipërinë dhe, më tej, me rrjetet evropiane.

Duke e trajtuar në mënyrë të vazhdueshme Kosovën në angazhimet dypalëshe dhe shumëpalëshe si një vend të barabartë dhe sovran, Shqipëria ndihmon në krijimin e modeleve të ndërveprimit që edhe shtetet e tjera natyrshëm do të fillojnë t’i ndjekin.

Megjithatë, siç kam shkruar edhe më parë, marrëveshjet e mbrojtjes—sado premtuese—nuk mund të zëvendësojnë nevojën për një vizion të qartë strategjik dhe një politikë të jashtme koherente. Qeveria shqiptare duhet të artikulojë një strategji gjithëpërfshirëse të sigurisë kombëtare që e vendos këtë aleancë të re brenda një kuadri më të gjerë objektivash diplomatike, ekonomike dhe të sigurisë.

Pa një koherencë strategjike, edhe marrëveshjet më të mirëkopsitura të mbrojtjes rrezikojnë të mbeten vetëm gjeste simbolike, pa kontribut të qenësishëm në sigurinë kombëtare. Prandaj, politikëbërësit shqiptarë duhet të japin përgjigje për pyetje themelore: Si e avancojnë interesat tona kombëtare kjo marrëveshje?

Çfarë aftësish specifike do të zhvillojmë përmes këtij bashkëpunimi? Si do të balancojmë angazhimet tona ndaj NATO-s, me ato që rrjedhin prej kësaj aleance të re dhe partneriteteve dypalëshe me fqinjët tanë?

Për më tepër, Shqipëria duhet të sigurojë vazhdimësi të politikave përtej jetëgjatësisë së një qeverie apo tjetre. Partneritetet e sigurisë kërkojnë investime të qëndrueshme dhe kujdes diplomatik për shumë vite me radhë për të prodhuar rezultate të prekshme. Kjo kërkon mekanizma institucionalë që tejkalojnë ciklet politike dhe ruajnë koherencën strategjike.

Marrëveshja e mbrojtjes Kosovë-Shqipëri-Kroaci përfaqëson një pjekuri të rëndësishëm të mendësisë së sigurisë në Evropën Juglindore. Ajo pranon faktin se në mjedisin kompleks të sigurisë së sotme, asnjë komb nuk mund ta garantojë sigurinë e tij në izolim. Duke bashkuar burimet, ndarë ekspertizën dhe koordinuar politikat e mbrojtjes, këto tre vende kanë ndërmarrë një hap pragmatik drejt forcimit të sigurisë së tyre kolektive.

Për Shqipërinë, rruga përpara kërkon balancimin e kësaj bashkëpunimi trepalësh me partneritetet ekzistuese, ndërsa zhvillon vizionin strategjik dhe konsistencën politike të nevojshme për të maksimizuar përfitimet që rrjedhim prje këtyre marrëdhënieve. Vetëm përmes një koherencë të tillë strategjike, marrëveshjet e mbrojtjes mund të kontribuojnë realisht në sigurinë kombëtare dhe stabilitetin rajonal.

Puna e vërtetë fillon tani—përkthimi i marrëveshjeve diplomatike në bashkëpunim efektiv të sigurisë, i mbështetur nga një mendim strategjik i qartë dhe një politikë e jashtme e qëndrueshme. Nëse zbatohet siç duhet, kjo marrëveshje ka potencialin jo vetëm për të forcuar sigurinë e tre vendeve nënshkruese, por edhe për të kontribuar në një Evropë Juglindore më të qëndrueshme, të begatë dhe të integruar.

*Drejtues i Programit për Inteligjencën Artificiale dhe Qeverisjen Globale në Institutin e Qeverisjes Globale në Bruksel.