Nga Giampaolo Mannu

Urrejtja është si një monedhë, gjithmonë ka dy anë. Dhe në fund të fundit, paratë gjithashtu kanë të bëjnë shumë me ndarjet e thella që përshkojnë Kosovën, një rrip toke me 2 milionë banorë të ndara midis Shqipërisë, Malit të Zi, Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut.

Këtu shumë familje jetojnë ende në kushte varfërie ekstreme për shkak të një lufte të përfunduar 25 vjet më parë. Mbërrita me një mision italian që sjell ndihma humanitare për popullsinë vendase. Me mua janë Danilo, një ndërmjetës sigurimesh në pension, Franka, një ish-mësuese matematike dhe Ferruccio, një mjek që është gjithashtu në pension. Për pesë ditë i kam ndjekur gjatë vizitave të tyre nëpër familje në Prishtinë dhe Mitrovicë. Ata shpërndajnë pako ushqimore dhe ndihma, por gjithashtu organizojnë, nëpërmjet shoqatës së tyre, udhëtime ajrore për të operuar fëmijët me sëmundje të zemrës në spitalin Niguarda në Milano.

Gjatë vizitave në familjet kosovare kam mundur të shoh me sytë e mi se sa mjerimi i shkaktuar nga lufta ende ndikon në jetën e njerëzve. Konflikti, i nisur nga Serbia e Sllobodan Millosheviçit në shkurt 1998 dhe përfundoi në qershor të vitit pasardhës, la pasoja të thella. Jo vetëm ekonomike. Ashtu si në shumë vende të shënuara nga konflikti, është e zakonshme të shohësh ndërtesa të mëdha në ndërtim të rrethuara nga shtëpi që duket se po qëndrojnë mrekullisht. Prapa dyerve të po atyre shtëpive, megjithatë, përveç varfërisë, ka edhe një inat që nuk është shuar kurrë.

Plagët e atyre 16 muajve të spastrimit etnik nuk janë shëruar as në 25 vjet dhe nuk duket se janë fare në rrugën e shërimit. “Shkalla e varfërisë dhe analfabetizmit është shumë e lartë – shpjegojnë shoqëruesit e mi në udhëtim. Shumë familje jetojnë me mjete dhe ndihma nga shoqatat, sepse lufta dhe tensionet politike që pasuan e kanë ngrirë kohën dhe “ekonomia e Kosovës po rritet ngadalë për 20 vjet, të mbështetur vetëm pjesërisht nga ndihma e Bashkimit Evropian.”

Një botë e ndarë në mënyrë të pariparueshme
Në vitin 2008 Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia dhe sot shumica shqiptare dhe pakica serbe bashkëjetojnë në të njëjtin territor. Megjithatë, të dy popujt as nuk e duan dhe as nuk e kuptojnë njëri-tjetrin. Edhe të dy gjuhët kanë dallime të papajtueshme (serbishtja shkruhet në cirilik dhe shqip me alfabet latin), ashtu siç janë të papajtueshme dallimet kulturore. Shqiptarët në fakt janë myslimanë, ndërsa serbët janë të krishterë ortodoksë. Fillimi i kësaj urrejtjeje, e cila ka zgjatur me shekuj, daton që nga beteja historike e “Piana dei Merli” në vitin 1389, kur turqit osmanë mundën princat serbë, duke pushtuar më pas gjithë gadishullin ballkanik. Edhe sot në një shesh në Mitrovicën Veriore – ku jetojnë shumica e serbëve – ekziston një statujë gjigante e Princ Llazarit që drejton gishtin drejt fushës, si për t’i treguar popullit serb drejtimin në të cilin duhet të marshojnë.

Në pjesën jugore, atë shqiptare, statujat tregojnë anën tjetër të medaljes. Ato janë kryesisht buste dhe portrete të patriotëve shqiptarë. Ashtu si Adem Jashari, themelues i UÇK-së, Ushtria Çlirimtare e Kosovës konsiderohej nga shumë qeveri si një organizatë e vërtetë terroriste. Pra, ja ku janë: nga njëra anë princi martir i Piana dei Merli, nga ana tjetër patrioti që çliroi Kosovën nga serbët.

Karabinierët në urën e Mitrovicës
Një simbol tjetër i ndarjes mes dy grupeve etnike është ura mbi Ibër, lumi që lidh Mitrovicën nga veriu në jug. Kalimi është i mbyllur për automjete, me kamionë të KFOR-it (kontingjenti ndërkombëtar për Kosovën) dhe tre vetura të karabinierëve që ruajnë dy skajet e urës. Ushtria italiane dhe ato të shumë vendeve të tjera janë ende të pranishme, sepse qyteti është ende një pikë e nxehtë. Nga ana shqiptare e urës valojnë flamujt e Shteteve të Bashkuara, BE-së dhe Kosovës. Nga ana tjetër vetëm ato serbe. Mitrovica, në këtë kuptim, duket si një Berlin i vogël në kohën e Luftës së Ftohtë dhe të pikës së kontrollit Charlie. Dhe kjo nuk është vetëm një përshtypje. Në kryeqytetin Prishtinë, amerikanët festohen si çlirimtarë dhe një nga rrugët kryesore të qytetit quhet Clinton Avenue, sipas ish-presidentit amerikan që urdhëroi bombardimin e Serbisë në vitin 1999.

Në Mitrovicën e Veriut, shtëpia e enklavës serbe, në vend të kësaj gjej “Nato shko në shtëpi” të shkruar në mure, me thirrje për bojkotimin e qeverisë së Kosovës (e cila nuk u njoh kurrë nga qeveria e Beogradit) dhe shumë “Z” të Rusisë, simbole të pikturuar në muret e rrugëve.

“Kjo tokë një ditë do t’i kthehet serbe”
Nuk është mister që qeveria e Beogradit është e afërt me Rusinë e Vladimir Putinit dhe as fakti që Serbia nuk e ka njohur kurrë zyrtarisht pavarësinë e Kosovës. Nga ky këndvështrim, shtytja nacionaliste e serbëve është shumë e ngjashme me atë të rusëve drejt Ukrainës. Ajo që më bën të qartë këtë janë fjalët e një zotërie që e takojmë në Zveçan, pak kilometra në veri të Mitrovicës, teksa shpërndajmë ndihma për një familje. Ky qytet i vogël është një postë e nacionalistëve serbë, të cilët organizojnë periodikisht demonstrata të disidencës kundër qeverisë kosovare nëpër rrugët e Mitrovicës. Pas disa metrash e gjej veten përballë një muraleje gjigante e cila trajton si hero kriminelin e luftës Ratko Mlladiç, i njohur më mirë si “xhelati i Srebrenicës”.

Pranë fytyrës së madhe të gjeneralit, edhe një herë “Z”-ja e ushtrisë ruse. Burri me të cilin po flas më shpjegon se pakica serbe ndihet e getoizuar nga shumica shqiptare, e cila dëshiron t’i heqë ata nga identiteti. Dhe kur e pyes pse serbët i bojkotuan zgjedhjet së fundmi, ai përgjigjet me një version mjaft piktoresk të historisë, sipas të cilit shqiptarët i përpiluan listat zgjedhore duke vendosur në to emrat e të vdekurve, duke manipuluar kështu rezultatin e votimit. . Më pas e pyes se çfarë të ardhme mund të ketë për Kosovën, dhe komenti i tij është i akullt: “Herët a vonë kjo tokë do të kthehet në Serbi”.

Trashëgimia e fëmijëve kosovarë
Me Danilo, Frankan dhe Ferruccion vizitojmë disa qendra që kujdesen për fëmijët kosovarë në qytetin e Pejës. Njëra prej tyre quhet “Duar plot mëshirë”. Kudo brenda, foto të Nënë Terezës së Kalkutës, por menaxherët këmbëngulën të më tregonin një altar të vogël brenda një dhome. Një Bibël është vendosur në njërën anë dhe një Kuran në anën tjetër. Në qendër një statujë e Madonës. Ky artefakt i thjeshtë dhe disi fëminor është simboli i këtij vendi, ku kujdesen fëmijët me vështirësi akademike. Drejtuese është një infermiere me tipare të buta, me flokë të zinj të shkurtër. Fytyra duket si ajo e çdo gjysheje.

“Në këtë vend ne kujdesemi për fëmijët, për të gjithë fëmijët – shpjegon gruaja. Varfëria ekstreme e shumë familjeve ka pasoja mbi to. Në cilësinë e jetës, arsimimin dhe shëndetin e tyre. Ne i ndihmojmë me programet shkollore. për t’u siguruar që ata mund të arrijnë pjesën tjetër të klasës.

Shumë nga prindërit janë analfabetë dhe nuk dinë t’i ndjekin ata. E pyes se çfarë mendon për konfliktin mes serbëve dhe shqiptarëve dhe nëse kjo urrejtje do të kalojë edhe te brezi i ardhshëm. “Tashmë po ndodh – përgjigjet ajo – Kanë kaluar 25 vjet nga përfundimi i luftës, por Kosova ende nuk është rikuperuar. Urrejtja pashmangshmërisht do të kalojë te fëmijët. Ajo transmetohet nga prindërit, nga miqtë”. “Si e shëron diçka të tillë?” Ajo psherëtin dhe përgjigjet: “Shërimi kërkon kohë”.