Dhuna në Amsterdam rreth një ndeshje futbolli të Ligës së Evropës midis ekipit vendas Ajax dhe Maccabi Tel Aviv të Izraelit krijuan frikë globale, në një sfond të abuzimeve dhe sulmeve antisemitike dhe islamofobike në të gjithë Evropën, të nxitura nga konflikti në Lindjen e Mesme.

Kryetarja e bashkisë së Amsterdamit, Femke Halsema, ka thënë se nuk i ishte thënë se ndeshja ishte me rrezik të lartë. Megjithatë, në fillim të javës së kaluar, klubi turk Beşiktaş e zhvendosi ndeshjen e tyre të 28 nëntorit kundër Maccabi Tel Aviv në një vend neutral nga frika e “veprimeve provokuese”, shkruan The Guardian.

Çfarë ndodhi të mërkurën mbrëma?
Incidentet e para u raportuan mbrëmjen e së mërkurës, një ditë para ndeshjes. Policia thotë se tifozët e Maccabit hoqën një flamur palestinez nga fasada e një ndërtese dhe e dogjën atë. Gjithashtu ata vandalizuan një mjet taksi.

Pas një thirrjeje në radio, një numër taksistësh u mblodhën në një kazino në Max Euweplein aty pranë, ku ishin mbledhur rreth 400 mbështetës izraelitë. Policia shpërndau shoferët e taksive dhe shoqëroi mbështetësit jashtë kazinosë.

Videot e verifikuara të mediave sociale tregojnë tifozët e Maccabit duke ndezur fishekzjarre, duke brohoritur në hebraisht “olé, olé, le të fitojnë IDF [Forcat e Mbrojtjes së Izraelit]”.

Amsterdami ka një komunitet të madh mysliman dhe ka lejuar më shumë se 2500 protesta kundër luftës në Gaza deri më tani këtë vit.

Çfarë ndodhi të nesërmen?
Përleshje të tjera pati pasditen e së enjtes në sheshin qendror Dam, ku ishte mbledhur një turmë e madhe mbështetësish të Makabit. Policia tha se demonstruesit pro Palestinës u përpoqën të arrinin në shesh. U bënë dy arrestime.

Mbështetësit e Maccabi-t u filmuan duke brohoritur parulla anti-arabe gjatë rrugës për në Johan Cruyff Arena. Policia shoqëroi 2600 tifozët dhe shpërndau protestuesit që kundërshtonin ndalimin e një demonstrate pro-palestineze jashtë stadiumit.

Pas ndeshjes, të cilën Ajax e fitoi 5-0, pati sulme të shumta, të përshkruara nga Halsema si “godit dhe vrap” ndaj tifozëve të Maccabi në të gjithë qendrën e qytetit. Pamjet treguan të rinj të maskuar me skuter dhe biçikleta duke kërkuar, duke ndjekur dhe rrahur viktimat – kryesisht me ngjyrat e Maccabi – deri rreth orës 4 të mëngjesit.

Nga llogaritë e dëshmitarëve okularë në rrjetet sociale dhe pamjet e kamerave treguan se disa ishin në shënjestër si hebrenj, duke u pyetur nëse ishin hebrenj ose për të treguar pasaportat e tyre. Raporte të rreme qarkulluan se mbështetësit e Maccabi ishin zhdukur ose ishin marrë peng. Pesë persona u shtruan në spital dhe 20 deri në 30 u plagosën lehtë.

Janë shfaqur gjithashtu pamje të mbështetësve të Maccabi-t pranë stacionit qendror hekurudhor të Amsterdamit duke ndezur fishekzjarrë, duke brohoritur parulla kundër Palestinës dhe duke marrë tuba skelash hekuri dhe dërrasa druri nga një kantier ndërtimi për t’i përdorur si armë. Pamjet e tjera tregojnë tifozët e Maccabit që vrapojnë nëpër rrugë duke tundur rripat.

Si u përgjigjën autoritetet?
Rreth 800 policë bënë gjithsej 62 arrestime para dhe gjatë ndeshjes, kryesisht për shkelje të rendit publik. Katër persona janë ende në paraburgim. I pari i arrestuar për dhunë pas ndeshjes pasi u identifikua nga CCTV u ndalua të shtunën.

Një gjendje e pjesshme e jashtëzakonshme u shpall në Amsterdam dhe zonën përreth, duke i dhënë policisë të drejtën për të kryer operacione të rastësishme ndalimi dhe kërkimi.

Në një konferencë për shtyp të premten, Halsema tha se dhuna “risjell kujtimet e masakrave. Është shumë e dëmshme për qytetin. Kultura hebraike është kërcënuar thellësisht. Ky është një shpërthim i antisemitizmit që shpresoj të mos e shoh më kurrë”.

Rreth 75% e hebrenjve holandezë, shumica që jetonin në Amsterdam, u vranë në Holokaust, përqindja më e lartë në Evropën Perëndimore.

Prokurori publik, René de Beukelaer, tha se hetimi do të fokusohej në antisemitizmin si motiv. Policia po analizonte pamjet për të identifikuar autorët dhe mediat sociale për të përcaktuar se si ishin organizuar sulmet, tha ai. Zyrtarët po shqyrtojnë gjithashtu pretendimet se Izraeli kishte paralajmëruar autoritetet holandeze për telashe të mundshme.

Kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, tha se do dërgonte dy avionë me ushtarë dhe ekipe mjekësore për të evakuuar izraelitët, por ato nuk u realizuan kurrë dhe mbështetësit e Maccabi përfunduan duke shkuar në shtëpi me fluturimet e El Al.

Cilat ishin pasojat politike?
Netanyahu dënoi një “sulm të planifikuar antisemitik kundër qytetarëve izraelitë”, duke e krahasuar më vonë dhunën me vrasjen e rreth 91 hebrenjve në Gjermaninë naziste në vitin 1938, duke e përshkruar atë si “Kristallnacht … në rrugët e Amsterdamit”.

Presidenti izraelit, Isaac Herzog, i quajti ngjarjet “një masakër antisemitike” dhe “një shenjë paralajmëruese për çdo vend që dëshiron të mbështesë vlerat e lirisë”. Mbreti holandez tha se populli hebre duhet të ndihet i sigurt në Holandë.

“Ne dështuam të mbronim komunitetin hebre të Holandës gjatë Luftës së Dytë Botërore”, tha Willem-Alexander, “dhe mbrëmë dështuam përsëri”.
Presidenti amerikan, Joe Biden, e quajti dhunën “të neveritshme” dhe një jehonë të “momenteve të errëta në histori”.

Kryeministri holandez, Dick Schoof, e quajti atë “të turpshme”, “të papranueshme” dhe një “pikë kthese”. Ai ftoi ministrin e Jashtëm të Izraelit, Gideon Sa’ar, për bisedime në Hagë, ku të dy ranë dakord mbi urgjencën e luftës kundër antisemitizmit në rritje.

Geert Wilders, partia e të cilit Liria anti-Islame përfundoi e para në zgjedhjet më të fundit në Holandë, por që nuk ka asnjë rol zyrtar në qeveri vetë, bëri thirrje në një seri postimesh nxitëse në mediat sociale që Halsema të jepte dorëheqjen.

Kishte një “gjueti hebreje” në Amsterdam, postoi Wilders, i cili e ka quajtur Islamin “një ideologji të një kulture të vonuar” dhe marokenët “llum”.

Ai shtoi: “Myslimanët me flamuj palestinezë që gjuajnë hebrenjtë”. Ai u zotua të “ndalojë dhe dëbojë radikalët islamikë”.