NGA SUSANNA TAMARO*
Duhej ta kisha kuptuar që diçka nuk shkonte, duke dëgjuar lehjet e shqetësuara të qenve të mi jashtë në lëndinë, që refuzonin të ktheheshin në shtëpi për të marrë ushqimin. Ashtu si duhej të alarmohesha kur, kur, tashmë e shtrirë në shtrat, dëgjova simfoninë e zakonshme të bulkthëve dhe insekteve të natës që e rritën shumë tonin, si një dallgë e madhe e cila krejt papritur, ngrihet nëpër natë.
Kam përjetuar vetë në mënyrë traumatike tërmetin në Friuli në vitin 1976 dhe që atëherë, pasi u zhvendosa në Italinë qendrore, nuk kam humbur pothuajse asnjë të tillë. Kur ndodhi ai i Irpinias, në vitin 1980, më kujtohet që kam qenë në katin e dhjetë të një ndërtese në Romë; kur pashë llampadarët që lëkundeshin me forcë, nxitova të dal në rrugë, që përpara se personat që ishin aty me mua, të kuptonin ndonjë gjë. Gjë shumë e ndaluar, dihet, por e pamundur të mos e bësh, kur i ke mbijetuar një tërmeti katastrofik, si ai që kisha përjetuar pak kohë më herët.
Ndjeva pastaj edhe me më shumë forcë, ata të Val Nerinas në 1979, Umbrias dhe Marcheve në vitin 1979, Aquilas në vitin 2009 dhe Emilia Romagnas në vitin 2012, përvec atij të disa muajve më parë në Castelgirogio, e cila është vetëm dhjetë kilometra larg nga shtëpia ime. Tronditjet e forta që goditën Reatinon, duke më zgjuar në mes të natës, janë të krahasueshme në intensitet dhe pse jo në kohëzgjatje, me ato të Friulit. Jo rastësisht, janë dy herët e vetme kur kafshët, edhe në vitin 1976, kam pasur një qen dhe një mace, e kuptuan që përpara, se cfarë do të ndodhte.
Kush i mbijeton një tërmeti shkatërrues, mbetet i traumatizuar gjithmonë.
Kështu që kur kam pasur fatin e mirë që të jem në gjendje për të ndërtuar një shtëpi timen, kam kërkuar që të zbatohen me rreptësi kriteret sizmike.
Por fatkeqësisht, zonat e goditura dy net më parë, zona të mrekullueshme që i njoh dhe frekuentoj prej vitesh, janë të mbushura me shtëpi të vjetra, të ngritura me tulla dhe gurë të thjeshtë, jo shumë të ndryshme nga ato që u shembën në Friuli, në vitin 1976.
Mjaftoi një tronditje për t’i rrëzuar si kështjella prej letre. Pllaka afrikane që po shtyn drejt Europës, duke u përplasur me atë euroaziatike dhe pika e akumulimit të energjisë, në gjendje të deformojë koren e Tokës, përkon pikërisht me vendodhjen e Italisë qendrore në gadishullin Apenin. Për këtë arsye, të gjithë ndërtesat e këtyre rajoneve duhet të jenë dhe me ligj besoj se janë antisizmike.
Për të ardhmen, sigurisht që kështu do të jetë, po cfarë të bëjmë me ndërtimet më të vjetra, që ekzistojnë tashmë? Të gjitha këto fshatra të mrekullueshme, tashmë të banuara nga pak njerëz, nuk janë shumë të ndryshëm nga hangarët prej druri dhe kartonxhesi, me të cilët ngrejmë grazhdet tona.
Edhe pse tani fle nën një çati që, të shpresojmë, nuk do të bjerë kurrë mbi kokë, nuk mund të ndjej një panik atavik pas çdo lëkundje. Panik që më ka shoqëruar për shumë muaj, në mos për shumë vite, pas tërmetit të Friulit.
“Gjithcka është kotësi”, asgjë tjetër, “përvecse kotësi”, të vjen të thuash duke cituar Qoelet, sepse “për të nesërmen nuk ka siguri”.
Brishtësia, vdekja, në këto realitet të pandashëm tashmë nga ekzistenca jonë, na shfaqen papritur mu përpara syve, pothuaj të hareshme, të shpejta për të na thënë: “Shko. Është ora të shkosh”.
Ja tek shfaqet atëherë, ai moment keqardhjeje, ai cast kur vetëdijësohesh se i ke bërë hesapet pa hanxhiun, se ke jetuar pakujdesisht, ndoshta në apati dhe përtaci, pa arritur të provosh mirënjohje, gjithmonë e kudo, për këtë mrekulli të jashtëzakonshme që quhet jetë.
Natyra, qielli, toka, ujërat, janë pafundësisht më të forta se ne, sesa vullnetet tona, sesa ambiciet dhe pretendimet tona. Në lojën e tyre të përjetshme, të energjive të dhunshme dhe nëntokësore, i konsiderojmë qëniet njerëzore jo shumë ndryshe nga mënyra si ne i konsiderojmë milingonat.
Një frymënxjerrje, një shtrëngim, një valë, dhe gjithçka merr fund.
“Toka ka një frymëmarrje”, thotë një plakë, protagoniste e një tregimit tim.
“Me ne sipër vetes, merr frymë e qetë”.
Por mbi këtë harmoni frymëmarrjeje, mund të vendoset krejt papritur një gulçimë, një lemzë, një ndalje fryme. Dhe për këtë duhet të jemi gjithmonë të vetëdijshëm. Duhet të kujtohemi se dinjiteti më i thellë i jetëve tona nuk na vjen nga forca, nga pushteti, nga teknika, por nga vetëdija e brishtësisë sonë të thellë.
Corriere della Sera-Bota.al
