E mërkura e 6 nëntorit ishte një ditë sizmike në politikën e perëndimit. Në njërën anë të Atlantikut, u konfirmua në orët e para të mëngjesit se nacionalisti i djathtë Donald Trump ishte zgjedhur president i SHBA-së; nga ana tjetër, qeveria që drejtonte ekonominë më të madhe të Evropës – koalicioni gjerman i socialdemokratëve, liberalëve të tregut dhe të gjelbërve, u shemb.
Prishja e aleancës së Berlinit do të lërë një vakum politik në Gjermani për muaj të tërë, pikërisht kur BE-ja ka nevojë për udhëheqje vendimtare. Në vend të kësaj, vendi përballet me muaj të tërë të llogarive elektorale, të ndjekur nga negociata të zgjatura për koalicionin, me investime dhe shpenzime publike në pritje.
Gjermania është tashmë në vitin e dytë të recesionit. Modeli i saj ekonomik është thyer për shkak të përfundimit të gazit të lirë rus dhe rënies së eksporteve në Kinë, e cila është gjithnjë e më shumë një konkurrent industrial. Industria e saj e fuqishme e makinave po largon vendet e punës dhe po mbyll fabrikat me rënien e porosive. Qeveria madje ringjalli kontrollet kufitare brenda zonës evropiane të Shengenit në një reagim të panikut pasi një emigrant goditi me thikë për vdekje tre persona.
Partitë populiste, euroskeptike kundër imigracionit të ekstremit të djathtë dhe të majtë – kundër mbështetjes për Ukrainën – po fitojnë terren, duke e bërë gjithnjë e më të vështirë formimin e qeverive të qëndrueshme kombëtare dhe rajonale. Midis tyre, Alternativa për Deutschland (AfD) e ekstremit të djathtë dhe një lëvizje e re kryengritëse e majtë e udhëhequr nga ish-komunistja Sahra Wagenknecht (BSW) po votojnë me rreth 25% të votave kombëtare. Gjermania po i nënshtrohet “sëmundjes holandeze” – kolapsit të partive kryesore dhe fragmentimit të spektrit politik që po dobëson shumë demokraci evropiane.
Sociologjikisht, ka jehonë të asaj që nxiti rikthimin e Trump. Votuesit e klasës punëtore, veçanërisht të rinjtë e bardhë, po shfaqen si mbështetës të ekstremeve për shkak të rënies së standardeve të jetesës, stanjacionit të pagave, punët e pasigurta dhe pakënaqësisë kundër refugjatëve.
Koalicioni u shpërbë gjoja për shkak të politikës ekonomike. Ministri i financave, Christian Lindner, lider i Demokratëve të Lirë (FDP) liberale, pro-biznesit, hodhi poshtë thirrjet nga Social Demokratët (SPD) dhe të Gjelbrit për të liruar “frenimin e borxhit” të ngurtë kushtetues të Gjermanisë dhe për të lejuar më shumë shpenzime për mbështetjen për Ukrainën dhe ringjalljen e ekonomisë. Lindner kërkoi shkurtime taksash dhe reduktime të mprehta në shpenzimet e mirëqenies (edhe pse borxhi publik është më i ulët se në çdo ekonomi tjetër të G7). Kjo e shtyu kancelarin e SPD, Olaf Scholz, ta shkarkonte atë në vend që të priste që FDP të largohej.
Në realitet, Lindner donte të dilte sepse partia e tij po lufton për mbijetesë, duke rënë shumë nën pragun 5%, i nevojshëm për të mbajtur vendet në Bundestag dhe ka rënë nga shumë parlamente rajonale.
Scholz tani po çalon me një qeveri të pakicës SPD-të Gjelbërit dhe planifikon të kërkojë një votëbesimi më 15 janar, të cilën ai me siguri do ta humbasë – duke krijuar terrenin për zgjedhjet e parakohshme në mars. Kristian Demokratët e opozitës (CDU/CSU) po kërkojnë që ai të thërrasë një votëbesim të menjëhershëm për të çuar përpara zgjedhjet, por ata nuk kanë vota të mjaftueshme për të zgjedhur një kancelar alternativ.
Kriza gjermane vjen në një kohë kur Franca, partneri i saj kryesor në lidershipin evropian, është i penguar nga trazirat e saj politike. Presidenti Emmanuel Macron është gjithnjë e më shumë si një “rosë e çalë” pasi shpërbërja e parlamentit në qershor e la atë të bashkëjetojë me një qeveri të pakicës së qendrës së djathtë, mbijetesa e së cilës është në mëshirën e Tubimit Kombëtar të ekstremit të djathtë të Marine Le Pen.
Ky është i gjithi një lajm i keq për këdo që pret një lidership vendimtar evropian pasi Trump merr detyrën vitin e ardhshëm dhe një fat i papritur për kundërshtarët e integrimit më të ngushtë evropian, të udhëhequr nga kryeministri joliberal hungarez, Viktor Orbán.
Sondazhet e opinionit të bëra përpara rënies së koalicionit vendosën CDU/CSU të Friedrich Merz-it me rreth 33%, me AfD-në e ekstremit të djathtë në vendin e dytë me rreth 18%, SPD me 15%, të Gjelbërit me 10%, BSW me 8% dhe FDP midis 3 dhe 4%. Meqenëse asnjë parti kryesore nuk është e gatshme të marrë në konsideratë një koalicion me AfD, i vetmi kombinim i besueshëm qeverisës do të ishte një “Koalicion i Madh” i CDU/CSU dhe SPD për të katërtën herë që nga viti 2005, por edhe kjo aleancë mezi mund të ketë një shumicë parlamentare dhe të ketë nevojë një partner të tretë. Edhe nëse FDP arrin të kapërcejë pengesën prej 5%, CDU/CSU dhe FDP nuk do të kishin vende të mjaftueshme për të formuar një koalicion të qendrës së djathtë.
Merz mbështet fuqimisht rritjen e asistencës ushtarake për Ukrainën dhe ka kritikuar qeverinë e “semaforit” për frenimin e furnizimeve të tankeve Leopard 2 dhe së fundmi me raketa me rreze të gjatë veprimi Taurus. Megjithatë, nuk është e qartë se ai do të ishte i gatshëm të pezullonte frenimin e borxhit dhe të rriste huamarrjen e qeverisë për të paguar më shumë ndihmë për Kievin, ose për të investuar më shumë në infrastrukturën publike të këputur të Gjermanisë ose në tranzicionin e gjelbër. Ai gjithashtu ka tërhequr konservatorët në të djathtë për çështje të tilla si politika e migracionit dhe energjisë që nga ditët e kancelares centriste Angela Merkel.
Rënia e koalicionit të “semaforëve” është një zhgënjim për ata që besonin se një aleancë progresive ishte e mundur midis forcave pro-tregut, mbështetësve të një tranzicioni të guximshëm të energjisë së gjelbër dhe avokatëve të drejtësisë sociale. Goditjet e jashtme të pandemisë Covid-19, pushtimi rus i Ukrainës dhe rënia e kërkesës kineze për importe gjermane ndihmuan në prishjen e ëndrrës gjermane.
Por fetishizmi fiskal gjerman luajti gjithashtu një rol qendror në dënimin e qeverisë së Scholz-it në dështim. Qendra e majtë vazhdoi për një kohë shumë të gjatë me konservatorët dhe FDP-në duke u kapur pas kultit të buxheteve të balancuara dhe frenimit të borxhit. Si rezultat, huamarrja publike mbeti tabu dhe investimet në infrastrukturën e shkatërruar të vendit kanë qenë mjerisht të pamjaftueshme.
Nuk është e qartë nëse një koalicion i ri i udhëhequr nga konservatorët do të ishte i gatshëm ose i aftë të dilte nga kjo shtrëngatë mbytëse fiskale.
Nëse jo, ekonomia gjermane do të vdesë me shëndet të mirë dhe Europa do të tërhiqet me të.
