Kur u pyet në vitin 1923, pse dikush do të përpiqej të ngjitej në majën e malit Everest, alpinisti anglez Xhorxh Mallori, shqiptoi 3 fjalë të pavdekshme: ”Sepse është atje!”. Për dekada të tëra, sfida e paraqitur nga ekzistenca e Everestit si maja më e lartë e botës, ka qenë një karrem për qindra alpinistë profesionistë.

Ai ishte mesa duket joshës edhe për të paktën 11 alpinistë, që kanë gjetur tragjikisht vdekjen në mal këtë sezon, duke shënuar vitin më vdekjeprurës në Everest, që kur një ortek vrau 21 njerëz në Kampin Bazë në vitin 2015. Edhe Mallori, ishte i destinuar të bëhej një nga qindra të zhdukurit në malin e famshëm, në ndjekje të ëndrrës së qëndrimit në “çatinë e botës”.

Sidoqoftë, kushtet e ashpra në majën e Everestin, ishin të panjohura për Mallorin, sherpën (udhërrëfyesin) Tencing Norgaj dhe klientin e tij, Sër Edmund Hillari, të cilët ishin njerëzit e parë të regjistruar që i`u ngjitën malit më 30 maj 1953.

Ndërsa rreziku i Everestit, qëndronte dikur në fatin se ai është një nga vendet më të larta dhe më shumë jo mikëpritës në Tokë, kërcënimi i tij është sot i një lloji të kundërt: qasja ndaj tij. Kur Hillari dhe Norgai, mbërritën në majën e Everestit 66 vjet më parë, ata ishin ekspedita e nëntë britanike e alpinizmit që provonte të ngjitej për herë parë.

“Si Tencing dhe unë menduam se sapo të ngjiteshim në majë, nuk kishte gjasa që këtë gjë ta provonte dikush tjetër”- tha Hillari për “National Geographic Adventure” në përvjetorin e 50-të të ngjitjes në vitin 2003. “Nuk mund ta kishim më gabim sesa kaq!”- theksoi ai. Këtë vit, Nepali lëshoi ​​një numër rekord prej 381 lejesh për t’u ngjitur në majën Everest, një numër që nuk përfshin ato alpinistët që shoqërohen nga guidat.

Megjithatë, pavarësisht nga kritikat për mbipopullimin e malit, turizmi i Everest mbetet një industri prej 100 milionë dollarësh për Nepalin, dhe “ne nuk jemi në gjendje ta lëmë Everestin të pushojë”, shpjegoi sekretari i përgjithshëm i Shoqatës së Alpinistëve në Nepal për “The Guardian” në vitin 2015.

Prania e kaq shumë kërkuesve të emocioneve të forta, e nxiti djalin e Norgaj, Jamling Tencing Norgaj, të deklarojë se ngjitja në malin Everest e ka humbur tashmë “shpirtin e tij të aventurës”. Si për të ilustruar pikëpamjen e tij, në vitin 2014 një shtetas kinez u akuzua për përdorimin e një helikopteri, për të ndihmuar në ngritjen e majës më të lartë, duke çelur një debat mbi motivet që kanë realisht të ashtuquajturit “pseudo alpinistë”.

Kompani udhërrëfyes oportunistë, fryjnë enkas numrin e alpinistëve të papërvojë në mal, duke u ofruar turistëve ambiciozë një shans për të arritur majën më të lartë të botës, për aq kohë sa ata mund të paguajnë çmimin përkatës. Sigurisht, jo të gjitha vdekjet në Everest këtë vit kanë qenë për shkak të mbipopullimit.

Maja e këtij maji, është ende një sfidë e jashtëzakonshme edhe për alpinistët më me përvojë. Koha e pakët me mot të mirë, krijoi mundësi të kufizuara për një ngjitje të sigurtë, megjithatë, duke përkeqësuar cilësinë e alpinistëve që synonin të ngjiteshin në majë. Disa prej tyre “thjesht nuk ishin të aftë për t’u ngjitur në mal”, raportoi “The Neë York Times”, ndërsa “alpinistët e tjerë nuk dinin as të vishnin si duhet këpucët e alpinistit”. Ndërsa Alan Arnet, që e ka ngjitur 4 herë Everestin, shpjegoi për “Outside”:”Turmat e mëdha të alpinistëve, edhe pse nuk janë e vetmja arsye pse njerëzit vdesin në Everest, e ngadalësojnë ritmin e alpinistëve. Kështu ata shtojnë lodhjen dhe përdorimin e oksigjenit”.

Dhe kjo është dëshmia vdekjeprurëse në Everest, ku rruga e vitit 2019 është përshkruar si një “kopsht zoologjik”, një “skenë që të kujton Zotin e Mizrave”. Në mënyrë të pabesueshme, nuk ka më kërkesa për disa trajnime, apo për të kaluar ndonjë lloj ekzaminimi të gjendjes fizike, para se të jepet një leje ngjitjeje në Everest.

Kina, është i vetmi shtet që zbaton kritere të rrepta për shtetasit e saj, duke përfshirë ngjitjen e një tjetër mali afro 8 mijë metra të lartë, përpara se të lejohet përpjekja për të ngjitur Everestin nga ana e Tibetit. Edhe disa alpinistë me përvojë, kanë propozuar ndryshime gjithëpërfshirëse në menaxhimin e Everestit, duke përfshirë zgjerimin e sezonit të ngjitjes, në mënyrë që të ketë një hapësirë më të madhe, duke ruajtur dhe rregulluar më rreptësisht rrugët dhe manualet e ngjitjes, dhe vendosur një kufi maksimal për numrin e njerëzve në mal në një sezon të caktuar.

Në shumë aspekte, kurrë nuk ka qenë më e sigurt se tani ngjitja në Everest, “kryesisht për shkak të marshimit më të mirë, parashikimit të saktë të motit, dhe më shumë njerëzve që ngjiten në kuadër të operacioneve komerciale”- thotë Arnet për “National Geographic”.

Siç e ka treguar ky vit, rreziku qëndron në popullaritetin e këtij sporti në mesin e të papërgatiturve, të cilët e bëjnë ngjitjen një aktivitet të rrezikshëm për të gjithë të tjerët. “Everesti, është bërë kryesisht i shkëputur nga pjesa tjetër e ngjitjes dhe alpinizmit. Ai është shndërrua në një përvojë unike, që tërheq shumë njerëz që zakonisht nuk kanë shumë interes në këtë sport. Dhe kjo vërtetohet nga mbulimi mediatik”- vëren Peter Bumon të “The Guardian” .

Më e rëndësishmja, rritja e turizmit në Everest, ka qenë një barrë më e madhe mbi sherpat. Nepalezët përbëjnë numrin më të madh të viktimave të Everestit, kur bëhet fjalë për vdekjet që lidhen me industrinë e turizmit ekstrem. “Në qoftë se për shembull, 1 % e udhërrëfyesve amerikanë do të vdisnin në vendin e punës – shkalla e vdekshmërisë në Everest e sherpave – industria e guidave do të zhdukek” – shkruante Grejson Shafer në vitin 2014 pas vdekjes së tmerrshme të 16 sherpave në një ortek dëbore.

“Por, ngjitja në Himalaje është kuptueshëm një aktivitet jashtëzakonisht i rrezikshën, dhe njerëzit që e luajnë ende këtë lojë, frymëzohen me shumë nga orgjina romantike e këtij lloj eksplorimi, sesa në statusin e saj aktual si turizëm rekreativ”- theksoi ai.

Thuhet se një alpinist i vërtetë, “nuk kënaqet duke ngjitur këtë kodër apo mal, por duke ngjitur vetveten”. Por, me Everestin që është më tundues së kurrë më parë, disa njerëz nuk mund t’i rezistojë rrugëve më të shkurtra, duke përdorur njerëz të trajnuar dhe duke i paguar ata sa kërkojnë për këtë shërbim.

Kjo qasje, është ajo çka e bën malin më të rrezikshëm, si për alpinistët e papërvojë që bllokojnë rrugët, ashtu edhe për udhërfyesit e zonës, jetët e të cilëve janë të përkushtuara që t’i ndihmojnë të parët. Megjithatë, deri kur më shumë njerëz të ndalojnë së ngjituri në Everest, gjendja tragjike e malit dhe industria e turizmit ekstrem në Himalaja, është e destinuar të vazhdojë. “Nuk është mali që ne e pushtojmë, por vetja jonë”- tha dikur Edmund Hilari. Vetëm tani, me një ironi therëse, mund ta kuptojmë se sa të drejtë kishte./ The Week – Bota.al